Sufizm

Mnisi chrześcijańscy też stanęli przed podobnymi zagrożeniami. Działając indywidualnie „na pustyni” w Egipcie odchodzili niekiedy daleko od nauczania Kościoła. Ale już w IV w. wspomniany wcześniej Pachomiusz, a potem jego uczniowie, zwłaszcza Bazyli Wielki, uporządkowali ich działalność, połączyli w zakony związane ścisłą dyscypliną i podporządkowali władzy biskupów. Mimo wszystko zdarzały się zakonnikom różnorodne odstępstwa od zasad wiary, a klasztory niekiedy ukrywały ludzi łamiących normy religijne (o kilku takich sytuacjach napiszę dalej), ale były to sytuacje marginalne.

Niektórzy spośród sufich nie ograniczali się do przeżyć mistycznych, zostawali filozofami czy uczonymi, takim był wspomniany wyżej Al-Gazali. Zajmowano się też alchemią i magią. Idee i symbole sufickie wyrażano też w poezji, opisującej życie ludzkie jako drogę, wędrówkę w poszukiwaniu Boga, wzywającej do wewnętrznego doskonalenia.

Istniał też „sufizm ludowy” – szejchowie, którzy nie sięgali wysokiego poziomu intelektualistów, jednak poprzez ascetyczne życie, umartwienia, manifestowanie pobożności zyskiwali autorytet w społecznościach lokalnych. Oni też wstępowali na drogę głębszego poznania Boga i niekiedy odegrali istotną rolę w dziejach islamu.

Sufizm był zawsze obecny w islamie (sami sufi niekiedy wskazywali Mahometa jako pierwszego, zaś Alego jako kolejnego wielkiego sufiego), ale najwięcej dzieł sufickich spisano w X i XI w., w XIX w. zaczął się odradzać, w XX w. przeżył swoisty renesans. Jego adeptów znajdujemy we wszystkich krajach muzułmańskich, ale najczęściej, i najwybitniejszych, w kręgu kultury perskiej.

*

Powyższy tekst jest fragmentem książki "Chrześcijanie i muzułmanie w rozwoju dziejowym". Autor: Andrzej Małkiewicz. Wydawnictwo: Petrus, 2016 r.