Rola rytuałów

Modlitwa
Modlitwa jest najbardziej podstawowym i najbardziej doskonałym aktem religijnym, występujących w różnych postaciach we wszystkich religiach, (por. Z. Zdybicka) wyraźnie świadczącym o osobowym traktowaniu przez człowieka jakkolwiek rozumianego bóstwa. Modlitwa ze swej natury jest dialogiem, rozmowa z Bogiem. W świadomości religijnej ludzi modlących się istnieje przeświadczenie o realności osoby słuchającej, o stałej jej obecności. I dlatego można z nią porozmawiać tak, jak rozmawia się z obecną osobą. Występuje też świadomość wyraźnej odrębności siebie i świata od rzeczywistości sakralnej, do której człowiek się zwraca. Zadaniem modlitwy jest coraz pełniejsza wewnętrzna integracja człowieka oraz aktualizacja jego więzi duchowej z Bogiem i wzajemnej między ludźmi, a nie poinformowanie Boga o ludzkich potrzebach czy ludzkiej sytuacji, które i tak są Bogu znane.

Modlitwa kształtuje postawę człowieka wobec Boga; ze swej natury ma charakter wychowawczy. Modlitwa może być prywatna i wspólna. Wspólna przyjmuje postać liturgii. Celem liturgii jest pomóc nie tylko wejść jednostce w osobisty kontakt z Bogiem, ale również ukonstytuować wspólnotę religijną, zacieśniać jej wzajemne więzi. Liturgia wyraża się poprzez twórczość. Jest zakorzeniona w ludzkiej twórczości. Dzięki obecności liturgii w życiu religijnym, rozwijała kultura, powstawały dzieła sztuki (muzyka, rzemiosło, architektura, malarstwo). Cały rozwój kultu religijnego pozostaje w związku z rozwojem sztuki sakralnej. Historia religii wskazuje, że znaczna część dzieł sztuki powstała pod wpływem wyobrażeń religijnych i że sztuka była wykorzystywana do celów kultowych.

Oczyszczenia
Do typowych czynności kultowych obok ofiary i modlitwy należy zaliczyć przeróżne oczyszczenia i ablucje. Czynności te weszły do kultu z higieny życia codziennego. Szczególnie w krajach pustynnych i tropikalnych, gdzie z reguły nie nosi się zamkniętego obuwia, panuje zwyczaj obmywania nóg, a nieraz też rąk i twarzy. Z czasem zaczęto brud cielesny uznawać za symbol brudu duchowego, a obmycie ciała za symbol oczyszczenia duchowego i dziś czynności te są praktykowane właśnie w sensie symbolicznym.

W obliczu tajemnicy, sacrum człowiek uświadamia swoją niedoskonałość i potrzebę przemiany.
Koncepcja świętości chrześcijańska przynosi nowe obrzędy oczyszczenia, które dotyczą przede wszystkim ducha ludzkiego, potrzebującego przemiany, aby móc połączyć się ze świętym Bogiem. Obrzęd oczyszczenia nie tylko usuwa brud, lecz także umożliwia nowe życie (por. Gerardus van der Leeuw ). Powoduje on jak gdyby nowe narodziny. Chrześcijański chrzest jest nie tylko oczyszczeniem z brudu i grzechu, nie tylko dostarcza świętej mocy, ale jest także narodzinami „z wody i Ducha".

Gerardus van der Leeuw zauważa, że człowiek, wrzucony w świat, nie czuje się jak u siebie w domu. Czuje się w świecie wyobcowany. Stara się oswoić to poczucie, poprzez rytuały. „Jego poczucie obcości ma się stać postępowaniem, a jego postępowanie - obrządkiem." (G.vand der Leeuw).


Literatura
Józef Keller (red.), Zarys dziejów religii, Warszawa 1986
Zofia J. Zdybicka, Człowiek i religia, Lublin 1993
Gerardus van der Leeuw, Fenomenologia religii, Warszawa 1997