Słownik terminów islamskich

publikacja 02.12.2002 12:24

Wyjaśnienie podstawowych pojęć

Słownik islamski

Abbasydzi Dynastia kalifów (750-1258 po Chr.). Jej nazwa pochodzi od założyciela Abu Abbasa. W 7ó2 roku stolica Kalifatu została przeniesiona z Damaszku do Bagdadu.

al-Hallaj, al-Halladż Urodzony w 858 roku w Iranie, medytował nad Koranem, przyswoił sobie islam i odkrył wspaniałość Boga, który jest samą miłością. Opierając się na przymierzu Boga z ludzkością nauczał, że człowiek jest obrazem Boga, i że poprzez miłość Bóg zamieszkuje w człowieku mistycznym. Jego przepowiadanie leży u początków ruchu, który wzbudził niepokój wśród władz politycznych Bagdadu. Al-Halladż został uwięziony, a po dziewięciu latach aresztu poddany torturom i stracony 26 marca 922 roku. Jego ciało wrzucono do Tygrysu z wysokości minaretu. Prześladowanie jego uczniów miało unicestwić ruch sufich, muzułmańskiej mistyki, której nazwa pochodzi od suf (wełna), białej szaty, którą mistycy muzułmańscy zapożyczyli od mnichów chrześcijańskich.

AUah Jedyny Bóg, Pan stworzenia. W Arabii przedmuzułmańskiej imieniem tym nazywano stwórcę, jednego spośród wielu innych bogów. W przesłaniu koranicznym islamu stwierdza się o Jago jedyności. Posiada 99 imion w Koranie.

Druzowie Lud, który zamieszkuje górskie łańcuchy Libanu i Antylibanu, region Damaszku oraz południowo-zachodnią część Syrii. Jest to sekta łącząca wierzenia islamu z pogańskim gnostycyzmem, a także elementy religii indo-irańskich i chrześcijaństwa.

Fatima Córka Mahometa i Chadidży, małżonka Aliego, czwartego kalifa, czczona przez SZYITÓW, którzy nazywają ją al-Zahra - „jaśniejąca".

fiqh Nauka o prawie muzułmańskim. Fiqh oznacza decyzje prawne podjęte w kwestiach, co do których nie ma rozstrzygnięcia w księgach Koranu lub SUŃMY. Ustala się je przez analogię, ale za zgodą wspólnoty muzułmańskiej.

hadith, hadis Tradycje, które opowiadają o czynach i słowach Mahometa, a dla SZYITÓW również IMAM. W ciągu pierwszych wieków powstały różne zbiory czynów i słów.

hajj, hadżdż Pielgrzymka do Mekki, jeden z pięciu obowiązków (filarów) islamu. Wielką pielgrzymkę odbywa się w czasie nakazanego miesiąca, zaś małą pielgrzymkę, zwaną umrah można odbyć w jakimkolwiek okresie. Instytucja pielgrzymki wywodzi się z postanowienia Proroka.

harani „Zakazany, święty". Jako haram „oddzielane" są miejsca, rzeczy, osoby, których używanie zostaje z polecenia Bożego zakazane. Są nimi miejsca uczynione świętymi przez obecność Bożą, jak również własność prywatna i niektóre pokarmy. W haram rozumianym jako „święty" chodzi o obecność Boga, w barani - jako „zakazany" w grę wchodzi Boży nakaz. Termin barani posiada więc niejednoznaczny sens.

hijrah, hidżra „Oderwanie". 16 lipca 622 roku po Chr. jest oficj;
na datą wyruszenia Proroka i jego towarzyszy emigracji z Mekki ( Medyny. Jest to początek księżycowego kalendarza hidżry, w którym rok składa się z 12 miesięcy i 28 dni. Hidżra jest początkiem e muzułmańskiej.

ijma, idżma Zgoda wspólnoty, jedno ze źródeł prawa muzułmańskiego, pochodzące z HADITH Proroka: „moja wspólnota w cało' nigdy nie zbłądzi".
imam „Przewodnik". Ten, który stoi przed wiernymi w meczeć i kieruje modlitwą. Przewodnikiem jest również sama wspólnot W SZYIZMIE imam jest duchowym następcą Proroka, odpowiednikiem kalifa w SUNNIZMIE.

islam „Zawierzenie, podporządkowanie się Bogu". Oznacza prz należność do wspólnoty Proroka, okazywaną przez właściwe tej religii akty kultyczne i społeczne. Islam jest jednocześnie i religii i społecznością.

islamizm Ogól współczesnych zjawisk oraz ruchów typowych dla islamskiego odrodzenia. Został zapoczątkowany w XIX wieli i dąży do stworzenia na ziemi UMMY, która by była odbiciem Boski jedności. Ruch ten przybiera różne formy rewolucyjne.

jihad, dżihad „Wysiłek", „napięcie". Wspólnotowy i indywiduany obowiązek na służbie islamu. "Jihad większy" albo "jihad ciał" jest działaniem wojennym w celu obrony lub ekspansji religii. "Jihad mniejszy" albo "jihad dusz" jest przebaczeniem obrazy, nawracaniem
przez perswazję, osobistym wysiłkiem zachowania wierności przesłaniu Koranu.

Kaaba, Al-Kaba Święte sanktuarium islamu usytuowane w Mekkce, odbudowane w czasach Mahometa, miejsce będące symbolicznym i duchowym punktem odniesienia dla wszystkich sanktuariów muzułmańskich na świecie, kosmicznym biegunem, ku któremu wszyscy muzułmanie zwracają się w czasie modlitwy.

khalifah, kalif „Następca" posłańca Bożego. Misją kalifa jest kontynuacja działalności politycznej Proroka, ponieważ pierwotna mis prorocka jest zakończona. Ewolucja historyczna doprowadziła d głębokich przemian kalifatu w ciągu wieków.

klan Grupa społeczna obejmująca różne rody (liczone w linii oj( lub matki), które uznają się za spadkobierców określonych tradycji

Omajjadzi Dynastia założona przez Mu'awiya w 661 roku, pod koniec panowania czterech kalifów. Omajjadzi władali w Damaszk od 661 do 744 roku, zaś w hiszpańskiej Kordowie od 756 do 10^ roku.

Osmańskie imperium Założone przez Turka Osmana, trwa! w latach 1299-1922. Po zdobyciu Azji Mniejszej, Europy Wschodniej i Afryki Północnej, w XVIII wieku zaczęło chylić się ku upadkowi. Po I wojnie światowej pozostała jedynie Turcja osmańska.

plemię Zbiór klanów zbliżonych pod względem językowym i geograficznie związanych z danym terytorium.

qiblah, kibla Kierunek zanoszenia modlitwy ku KAABA w Mekce. W meczecie kierunek ten jest wyznaczony przez mihrab, delikatnie wyżłobioną w ścianie niszę. Właśnie ta qiblah czyni z meczetu miejsce kultu oddawanego Bogu, miejsce święte.

ramadan Miesiąc postu wyznaczony przez Koran i HADITH. Jest to miesiąc przeznaczony na skupienie i spowolnienie działalności. Post trwający 28 dni, od świtu aż do zachodu słońca, jest aktem, który powinien uświadomić wspólnocie jej jedność oraz misję, zaś każdemu dorosłemu jego status muzułmanina.

Seldżucy Nazwa panującego rodu sułtanów tureckich z Azji. Pięć dynastii z tego rodu odegrało wielką rolę w historii islamu. „Wielcy Seldżucy" stali się panami Bagdadu, gdzie ocalili islam SUNNICKI. Krzyżowcy z Zachodu spotkali się z Seldżukami z Azji Mniejszej i Syrii.

shari'ah, szariat „Droga". Jest to droga nakazana wiernym przez Allaha i prowadząca do zbawienia. Prawo to ma swoje źródło w Koranie i w SUNNIE. Składa się ze zbioru przykazań Allaha odnoszących się do ludzkich czynów. Obejmuje obowiązki kultyczne, rytualne, polityczne i prawne. Jako prawo Boskie i prawo ludzkie jest modelem, przez który przechodzi każde pokolenie islamskie.

sunnah, surma Przywiązanie do tradycji przodków. Ta przedmuzułmańska idea została przyjęta przez świat muzułmański przede wszystkim w Medynie, gdzie kultywuje się postawy zgodne z czynami, gestami i słowami Proroka. Od samego początku islamu za Sunnę uważano wszystko to, co można było wykazać jako praktykowane przez Mahometa. Sunna zajmuje ściśle określone miejsce w życiu muzułmańskim: obok Koranu, świętego Pisma, jest ona tradycją Proroka.

sunnizm Nurt myślowy, zgodnie z którym zgoda wspólnoty jest gwarancją prawa. Nurt ten zdobył przewagę liczebną w islamie. Zrodził się na początku imperium OMAJJADÓW. Sunnici są to wierni tradycji i wspólnocie, zachowujący ducha umiarkowania, dzięki czemu mogą zgromadzić największą liczbę wiernych. Turcy SELDŻUCCY i OSMAŃSCY, podobnie jak muzułmanie berberyjscy przyczynili się do utrzymania przewagi islamu sunnickiego nad szyitami.

szyizm Po arabsku shfat 'Ali oznacza „stronnictwo Aliego". Chodzi o wierność Aliemu wyznaczonemu przez Proroka na swego prawowitego następcę. W walce między prawowiernymi a pozostałymi zwyciężył Ali i to on został czwartym kalifem. Kalifat szyicki jest wyrazem nieskazitelności IMAMA, prawowiernego następcy Proroka, obdarzonego boską misją. Ta prawowierność przedstawia się jako ortodoksja islamska. Szyizm doświadczył wielu wewnętrznych podziałów. Szyici stanowią większość w Iranie, Iraku, Pakistanie i Afganistanie.

urnmah, umma Religijna i polityczna wspólnota muzułmańska. Prorok widział swoją ummab jako jedność i punkt odniesienia dla wszystkich ludzi. Wspólnota powinna rodzić ludzi wiary w Boga, przeznaczonych do wspólnego życia w sposób idealny.

ummat-an-nabi Wspólnota Proroka. Jest to lud złożony z osób
pragnących żyć islamem, składających wyznanie wiary islamskiej, modlących się w kierunku Mekki, czytających i rozważających Koran. Umma jest instytucją islamską o zasięgu światowym.