AUTOR / CC 2.0 Hinduskie wesele - panna młoda w lektyce

Hinduizm

Związek kosmiczny

Dla Hindusów znaczenie i waga małżeństwa są niekwestionowane.  Małżeństwo uważane jest tu za związek sakramentalny mający boskie błogosławieństwo. Mężczyzna i kobieta łączą się nierozerwalnym węzłem małżeńskim poprzez wypełnienie rytuałów małżeństwa.

Panuje przekonanie, że dzięki właściwemu ich wypełnieniu w umysłach pary młodej rodzi się świadomość „stanu małżeńskiego”. Jest ważne - jeśli węzeł małżeński ma być nierozwiązywalny – by małżonkowie dopasowali się do siebie nawzajem pod wszystkimi względami. W tym zaś może im pomóc świadomość, że jako mąż i żona stanowią fundamentalną jedność -  w odniesieniu do społeczeństwa ale i w perspektywie… całego kosmosu.

Społeczny wydźwięk małżeństwa ma swoje odbicie w konkretnej praktyce  - aranżowaniu małżeństw, w myśl zasady że małżeństwo nie jest sprawą wyłącznie dwóch osób. Jednak często „zaaranżowane małżeństwo" nie oznacza, iż małżonkowie są sobie zupełnie obcy i że nie zostali nawet zapytani, czy godzą się na zawarcie związku.

Stosowana obecnie praktyka polega raczej na tym, że rodzice dbają o wybór potencjalnego współmałżonka dla swych dzieci, gdzie jednak to do nich należy głos decydujący. Obecnie młodzi często sami dokonują wyboru, który następnie zostaje zaaprobowany i pobłogosławiony przez rodziców.

Hinduistyczne rytuały małżeństwa cechuje teatralna oprawę przejścia panny młodej z domu ojca do domu męża. Wyrażają one również oczekiwania związane z małżeńskim stanem: posiadanie potomstwa, wierność i wzajemne wsparcie oraz życzenia długiego życia dla obojga małżonków.

Uroczyste zawarcie związku małżeńskiego ma charakter publiczny. Poprzez obecność ludzi będących świadkami ceremonii społeczność wyraża zgodę na uznanie danego związku. Dlatego też nie istnieje konieczność formalnego rejestrowania małżeństwa. Nawet współczesne prawo państwowe w Indiach nie zobowiązuje Hindusów do rejestracji małżeństwa. Hinduskie małżeństwo może być uznane za ważne wyłącznie wtedy, gdy zostaje w sposób uroczysty zawarte w zgodzie z hinduską formułą.

Hinduskie rytuały małżeńskie różnią się w zależności od regionu i kasty; ważną rolę odgrywają w nich również tradycje i umiejętności kapłanów. Najstarszym modelem małżeństwa hinduskiego, obok pradawnej formy uroczystego zawarcia związku małżeńskiego przez ludzi, jest związek córki boga Słońca z Księżycem, opisany w Rigwedzie (ok. r. 1000 przed Chrystusem). Niektóre ze starożytnych rytuałów powtarzane są do dziś, choć nastąpiło w nich również wiele zmian.

Nie istnieje jedna ważna w świetle prawa forma zawarcia związku małżeńskiego między Hindusami. Nawet współczesne prawo w Indiach pozostawiło tę kwestię rodzinnym zwyczajom.

Życzenia dla małżonków składane podczas wesela dotyczą tego, aby para stanowiła dla siebie wzajemnie wierne wsparcie, aby przychodziło na świat potomstwo i aby małżonkowie razem się zestarzeli.

Celem niektórych rytuałów jest również doprowadzenie do stopniowego wzajemnego poznania się przez oblubieńców, na przykład przez trzymanie się za ręce. Rytuały małżeństwa otwierają długi proces dopasowywania się do siebie małżonków. Okres życia małżeńskiego uważany jest za centralną część ludzkiej egzystencji.

Najważniejszym celem związku małżeńskiego pozostaje wychowywanie dzieci, ponieważ wpływa ono żywotnie na przyszłość społeczeństwa. Liczne teksty traktują  o nakazach dotyczących aktu małżeńskiego, zgodnie z którymi obowiązkiem męża jest obcowanie z żoną podczas jej okresu płodnego, tak aby mogło dojść do poczęcia dziecka. Kontrola urodzin oznacza tak naprawdę szukanie sposobów zwiększania płodności. Aborcja uznawana jest za ciężką zbrodnię

W przypadku, gdy małżeństwo pozostanie bezdzietne albo urodzą się z niego tylko córki (uważa się, że synowie są ważniejsi), hinduskiemu mężowi wolno poślubić kolejną żonę.

W rzeczywistości hinduska żona, która nie urodziła syna, świadoma swojej dharmy i dharmy swojego męża, powinna poprosić go, aby poślubił inną kobietę, i się wycofać. Godząc się na to rozwiązanie, zachowa swoje prawo do pozostania żoną i do bycia utrzymywaną przez męża.

Z drugiej strony, żonie nie wolno mieć więcej niż jednego męża i istnieją silne tabu dotyczące ponownego zamążpójścia hinduskich wdów, chociaż nowoczesne świeckie prawo nie przewiduje żadnych restrykcji w tym względzie.     

  Romek Koszowski/Agencja GN Buddyzm

Szczęście i wspólne idee

Dla buddystów małżeństwo jest stanem radości. Jedno z błogosławieństw wypowiadanych podczas ceremonii religijnych brzmi następująco:

„Niech zawsze będzie dobro, sława, niech będą wielkie bogactwa, a także wszystko to, co w życiu konieczne, i to w najdoskonalszej formie: wielka radość, rozkosz i szczęśliwość, siła, dobre wpływy i jak najlepsze życie materialne, które jest trwałe, wolne od choroby i w którym spełniają się wszelkie życzenia"    

Inny przykład błogosławieństwa wyraża ideę wspólnego życia i wspólnych idei:

„Dlatego pozwólcie, aby wasza miłość do siebie wzajemnie była jak miłość między dwoma pielgrzymami, którzy podążają tą samą drogą, dzieląc się z sobą wzajemnie radościami, smutkami i tysiącami zdarzeń składających się na każdy dzień, we wszystkich sytuacjach będąc dla siebie nawzajem wyrozumiali, pomocni, uprzejmi i dbający jedynie o swoje wzajemne dobro i o dobro wspólne".

Aranżowanie małżeństw nie jest religijnym obyczajem buddystów, chociaż w Indiach, gdzie narodził się buddyzm, dochodziło czasami do takich praktyk, które - postrzegane jako pewien wymiar rodzicielskiej troski - pozostały społecznym zwyczajem w niektórych państwach buddyjskich. Buddyści praktykowali również poligamię - w konkretnych społeczeństwach, w których była ona społecznie akceptowanym zwyczajem.

Niemal wszystkie wskazania promowane przez buddyzm, wywierają wpływ na małżeństwo. Dobroć, współczucie i wzajemna uwaga są w relacji małżeńskiej istotne w każdym czasie. Buddyści zobowiązują się do uczciwości i wierności małżeńskiej. Wykorzystywanie współmałżonka  i cudzołóstwo  naruszają samą istotę więzi małżeńskiej.

Mąż i żona realizują w swoim życiu pięć wskazań dotyczących wzajemnego postępowania, pragnąc jednocześnie osiągnąć te same doskonałości. Według kanonu palijskiego Gautamna Budda zwrócił uwagę na pięć właściwych sposobów traktowania żony przez męża: okazywać jej uprzejmość; nie pogardzać nią;     być jej wiernym; przekazywać jej władzę; zaopatrywać ją nie tylko w niezbędną odzież, ale również w dodatkowe ozdoby. Żona ma w zamian: dobrze zarządzać domem; być gościnna; być wierna; dbać o zamożność rodziny; ciężko pracować.    

W buddyzmie przyznaje się bardzo ważną pozycję matkom oraz matczynej miłości do dzieci. W tradycji buddyzmu tybetańskiego nauczyciele zachęcają swoich uczniów, aby odnosili się do wszystkich istot tak, jakby byli ich matkami.

Członkowie rodziny powinni wspierać się nawzajem emocjonalnie. Rodzina, której członkowie pozostają w bliskich relacjach i trzymają się razem, jest niczym las pełen drzew, który może wytrzymać siłę wiatru, podczas gdy samotne drzewo zgięłoby się i złamało: „Wspieranie ojca i matki, troska o żonę i o dzieci, niosące pokój zajęcia - oto najwyższe błogosławieństwo"

Według kanonu palijskiego celem praktycznych obowiązków rodziców wobec potomstwa jest powstrzymywać dzieci od zła i zachęcanie, by stały się prawymi ludźmi. Obowiązki te obejmują wyuczenie dzieci zawodu, zaaranżowanie odpowiedniego dla nich małżeństwa a w swoim czasie - przekazanie im dziedzictwa.

W zamian za to dzieci powinny szanować rodziców, wspierać ich, kiedy jest to konieczne, przejąć niektóre z ich obowiązków, kiedy staną się one dla nich zbyt ciężkie, i szanować prawo dziedziczenia, a po śmierci rodziców odprawić przewidziane rytuały.

Buddyści podkreślają, że miłość do rodziny i obowiązki wobec niej muszą zawsze pozostawiać przestrzeń dla rozwoju duchowego. Istotną jakością jest tutaj wolność. Każda jednostka potrzebuje określonej przestrzeni emocjonalnej, aby móc się rozwijać. Miłość nie zniewala, lecz wyzwala.

  AUTOR / CC 2.0 Sikhijskie kobiety przed Złotą Świątynią w Amritsar (pendż. Sadzawka Nektaru Nieśmiertelności) - mieście w północno-zachodnich Indiach, w stanie Pendżab.

Sikhizm

Dwa ciała, jedna dusza

Sikhijscy Guru żywili wielki szacunek dla stanu małżeńskiego i sami wstępowali w związki małżeńskie. Podkreślali przy tym,  że małżeństwo nie jest tylko cywilnym bądź społecznym kontraktem, ale że jego najwyższy i najbardziej idealny cel polega na złączeniu dwóch dusz w jedno, aby mogły stać się duchowo nierozdzielne. Mówiąc słowami Guru Amar Dasa: „Nie są mężem i żoną ci, co ciałem tylko ze sobą obcują. Prawdziwi małżonkowie w dwóch ciałach mają jedną duszę"     

Sikhowie podkreślają wagę panowania nad instynktami, a żądza wymieniana jest jako jedna z pięciu złych namiętności. Związek z Bogiem nie jest możliwy, jeśli człowiek jest miotany impulsami. Potępia się zatem wszelkie uleganie instynktom, które prowadzi do naruszenia wierności małżeńskiej bądź też roli mężczyzn i kobiet jako partnerów w małżeństwie.

Sikhijski obrzęd zaślubin - Anand Karadż (dosłownie: obrzęd szczęśliwości) ma uświadomić oblubieńcom doniosłość stanu, w który wstępują. Świadkiem ich małżeństwa jest Pani Księga zawierająca święte teksty i będąca Guru. Żaden ślub sikhijski nie zostanie uznany za ważny, jeśli zawarty został bez obecności Pani Księgi. Natomiast wszędzie tam, gdzie jest ona odpowiednio przechowywana, można dokonywać obrzędu Anand Karadż.

Podczas gdy para młoda stoi przed Panią Księgą, odczytywane są strofy hymnu Guru Ramy Dasa Lawan. Głoszą one pochwałę życia małżeńskiego i wskazują, że małżeńskie oddanie pogłębia się wraz z czasem, a jednocześnie - na poziomie duchowym - ukazują stopniowe zbliżanie się duszy do osiągnięcia jedności z Bogiem.

Obrzęd Anand Karadż uznawany jest za legalny sposób zawarcia małżeństwa w Indiach od czasu wydania w roku 1909 prawa Anand Marriage Act. Obecnie większość sikhów zawierających małżeństwo na Zachodzie w terminie bliskim zaręczyn zawiera ślub cywilny w urzędzie, ale para zamieszkuje wspólnie dopiero po uroczystym obrzędzie Anand Karadż.

Dla sikhów normą zawsze była monogamia. Małżeństwo trwa przez całe życie, ale sikhowie nie znajdują żadnego religijnego powodu, dla którego wdowy i wdowcy nie mieliby ponownie wstępować w związki małżeńskie.

Sikhijscy guru potępiają cudzołóstwo, którego dopuszczają się mężczyźni - nawet jeśli miałoby miejsce tylko w myśli. „Nie zatrzymuj swych oczu na pięknie żony innego" , „Bielizna sikhów (kaczcza), noszona przez obie płcie, powinna przypominać im o potrzebie małżeńskiej wierności".

W przypadku większości sikhijskich małżeństw rodzice i starsi członkowie rodziny odgrywają decydująca rolę w wyborze małżonka dla swoich dzieci. Nie jest to wymóg religii, lecz zwyczaj obowiązujący w społeczeństwie południowoazjatyckim. Religia wymaga natomiast, aby przyszła oblubienica i przyszły oblubieniec byli sikhami.

W praktyce mimo to często zdarzają  się małżeństwa mieszane z hindusami. Ślub sikhijskiej dziewczyny z niesikhem traktowany był zawsze jako bardziej naganny niż małżeństwo sikhijskiego mężczyzny z kobietą innej wiary, zakłada się bowiem, iż żona i dzieci przyjmą religię męża i ojca.

Ponieważ małżeństwo jest związkiem dwóch rodzin, intuicja nakazuje zatroszczyć się o uniknięcie niepotrzebnych tarć w przyszłości.

Należy więc zadbać, aby życiowy partner syna czy córki pochodził ze środowiska o tej samej orientacji religijnej i podobnym ogólnym światopoglądzie i aby reprezentował ten sam poziom wykształcenia i zamożności.

 

Opracowane na podstawie: "Problemy etyczne w tradycjach sześciuy religii"  praca zbiorowa (red. P.M. Morgan, C. Lawton), wydanie polskie PAX, rok 2007