Baal

Piotr Drzyzga

publikacja 18.11.2013 07:24

Kananejski bóg burzy, przyrody i płodności. Jego imię znaczy tyle co pan, właściciel, małżonek.

Syria Zeledi / CC 3.0 Syria
Świątynia Baala-Szamina w Palmyrze

Na Bliskim Wschodzie początkowo był także bóstwem gór, skał, drzew i źródeł, dbającym o obfite plony i płodność trzód swych wyznawców. Jego symbolem był byk, choć przedstawiano go także jako siłacza dzierżącego w ręce pioruny, maczugi, a na jednej z syryjskich płaskorzeźb ukazano go z lancą, zwieńczoną gałązką. Po zagłębieniu jej w ziemi zaczynało padać, zaś dzięki burzom odradzała się roślinność.

Miał być Baal synem boga Ela lub Dagona i bratem bogini Anat. To właśnie dzięki jej pomocy miał zmartwychwstać i zwyciężyć, podobnie jak budząca się co roku do życia przyroda. „Śmierć i zmartwychwstanie Baala były mityczną transpozycją przemiany pór roku” – czytamy w I tomie PWN-owskiej encyklopedii „Religia”.

Śmiertelną walkę toczył z bogami Motem i Jammem. Ten pierwszy reprezentował suszę, świat podziemny i śmierć. Ten drugi zaś zagrażające ludziom morskie fale. „Baal jest symbolem zwycięstwa boskiego ładu nad ziemskim chaosem (…) Eposy ugaryckie opowiadają, że to właśnie Baal pokonał te moce i otrzymał tytuł „Cwałujący na Obłokach” (tytuł przypisywany Bogu Izraela w PS 68,4)” – czytamy w „Słowniku wiedzy biblijnej” wydanym przez oficynę Vocatio.

Jeden z mitów mówi, że Baal zmarł po odbyciu 77 stosunków z młodą krową. Wtedy Anat pogrzebała jego ciało w jej pałacu na górze Sapan i rozpoczęła wielomiesięczne prośby, by Mot pozwolił Baalowi na opuszczenie krainy umarłych. Mot nie tylko nie miał zamiaru tego czynić, ale dodatkowo zaczął sobie kpić z Anat. Ta, rozwścieczona, zamordowała Mota, a jego poćwiartowane ciało rozrzuciła na polu.

Po tym zdarzeniu wspominany już bóg El ujrzał w sennym widzeniu, że ziemia ponownie zaczęła rodzić. Zezwolił więc na zmartwychwstanie Baala, a po 7 miesiącach odrodził się także Mot. Od tego czasu rządzą na przemian po 7 lat, a każdy z takich okresów jest odpowiednio bardziej deszczowy, bądź bardziej suchy. Korzystny lub niekorzystny dla ludzi.

Na Bliskim Wschodzie śmierć Baala opłakiwana była, gdy letnie upały powodowały więdnięcie roślinności. Jego zmartwychwstanie świętowano zaś gdy rozpoczynała się pora deszczowa.

Leżące w Libanie miasto Baalbek zawdzięcza swą nazwę Baalowi, którego starożytni Egipcjanie utożsamiali z bogiem Setem.

Baal wielokrotnie pojawia się także w Biblii. Pierwsza Księga Królewska informuje nas np. kulcie Baala, który próbowała w Izraelu zaprowadzić Izebel – żona króla Achaba. Także sam monarcha „zaczął służyć Baalowi i oddawać mu pokłon. Ponadto wzniósł ołtarz Baalowi w świątyni Baala, którą zbudował w Samarii. Achab sporządził też aszerę. Wskutek tego Achab jeszcze więcej czynił [złego] niż wszyscy królowie, którzy przed nim byli, drażniąc Pana, Boga Izraela”.

Dodajmy, że aszera to drewniany, często rzeźbiony słup, który Kanaananejczycy stawiali na cześć bogini Aszery, czczonej wraz z Baalem.