Dialog katolicko-żydowski – droga za nami, droga przed nami.

Fragment publikacji zawierającej wykłady kard. Stanisława Dziwisza i rabina Davida Rosena "Bracia odnalezieni. Dialog katolicko - żydowski"; WAM 2009

publikacja 29.05.2009 15:22

Wykłady kard. Stanisława Dziwisza i rabina Davida Rosena zostały wygłoszone 6 marca 2009 roku, w jezuickim Centrum Kultury i Dialogu działającym przy Wyższej Szkole Filozoficzno-Pedagogicznej „Ignatianum” w Krakowie, podczas konferencji zatytułowanej: „Dialog katolicko-żydowski – droga za nami, droga przed nami”.

Dialog katolicko-żydowski – droga za nami, droga przed nami.

Główni prelegenci, kardynał Dziwisz i rabin Rosen, byli uczestnikami wielu historycznych wydarzeń w dziejach dialogu katolicko-żydowskiego, a dziś należą do grona jego czołowych propagatorów.

Kardynał Dziwisz, jako najbliższy współpracownik papieża Jana Pawła II, był świadkiem pierwszej wizyty Biskupa Rzymu w rzymskiej synagodze (1986), modlitewnych spotkań międzyreligijnych w Asyżu (1986 i 2002) oraz pielgrzymki Jana Pawła II do Izraela (2000). Jako arcybiskup krakowski kultywuje w polskim Kościele „ducha Asyżu”, wspierając różnorakie inicjatywy międzyreligijne, w tym inicjując powołanie do życia Instytutu Dialogu Międzykulturowego w Krakowie.
Rabin Rosen jest od lat czołowym reprezentantem wspólnoty żydowskiej w dialogu z wyznawcami innych religii. Przewodniczył delegacji żydowskiej na spotkaniu w Asyżu i wielu innych spotkaniach żydowskich przywódców z Janem Pawłem II i Benedyktem XVI. Za wkład w dialog katolicko-żydowski otrzymał od papieża tytuł szlachecki Orderu św. Grzegorza jako pierwszy w historii rabin i obywatel Izraela. Rabin Rosen jest m.in. dyrektorem ds. międzyreligijnych w Amerykańskim Komitecie Żydowskim i Honorowym Prezydentem Międzynarodowej Rady Chrześcijan i Żydów.

Krakowska konferencja zgromadziła licznych praktyków dialogu chrześcijańsko-żydowskiego z Europy, Izraela i USA, dzięki organizacyjnemu wsparciu partnerów Centrum Kultury i Dialogu: Cardinal Suenens Center, Cardinal Bernardin Center, Boston College, American Jewish Committee i Tanenbaum Foundation.
W trakcie konferencji odbyła się ceremonia wręczenia Nagrody im. ks. Stanisława Musiała, która będzie przyznawana corocznie za wkład w dialog chrześcijańsko-żydowski. Laureatami pierwszej edycji Nagrody zostali profesor Jan Błoński oraz miasto Chmielnik. Inicjatorem Nagrody jest krakowski Klub Chrześcijan i Żydów „Przymierze”, a jej fundatorami Prezydent Miasta Krakowa oraz Rektor Uniwersytetu Jagiellońskiego.

Kardynał Stanisław Dziwisz

Szanowny Panie Rabinie,
Szanowni Państwo, Drodzy Bracia i Siostry!

Z wielką radością przyjąłem zaproszenie do wystąpienia na tej konferencji, która przywiodła do Krakowa z różnych stron świata tak wielu ludzi zaangażowanych w dialog, który od czasu Soboru Watykańskiego II tak bardzo odmienił wzajemny stosunek chrześcijan i Żydów.


JESTEŚMY DZIEĆMI JEDNEGO OJCA

Przybywam tutaj, by podziękować za wasze odważne i wytrwałe kroczenie niełatwą drogą dialogu. Pragnę was też zapewnić, jak bardzo moim własnym jest wasze pragnienie, aby relacje między chrześcijanami i Żydami stawały się coraz lepsze, jak przystało na dzieci jednego Ojca, Boga Abrahama, Izaaka i Jakuba. Przybywam tutaj jako biskup Krakowa, miasta szczególnego: miasta królów i wieszczów, miasta uczonych rabinów i katolickich świętych, miasta Kopernika i Jana Pawła II. To nie przypadek, że polski papież, papież z Krakowa, uczynił tak wiele dla zbliżenia i pojednania między chrześcijanami i Żydami. Do tej misji dojrzewał tutaj.

BLASKI WSPÓLNYCH DZIEJÓW

Tu splatają się najważniejsze wątki blisko tysiącletniej historii polskich Żydów. Ziemia krakowska była miejscem wielu z tych wydarzeń, które i Żydzi, i Polacy mogą wspominać z dumą. Ale była też niemym świadkiem najbardziej tragicznych momentów w dziejach narodu żydowskiego i w dziejach ludzkości, które do dziś wywołują w naszych sercach grozę, ból i wstyd.

Kraków to z jednej strony miasto króla Kazimierza Wielkiego, który w czasach, gdy inni monarchowie Europy skazywali Żydów na wygnanie, otworzył dla nich szeroko granice Królestwa Polskiego. To za jego sprawą i za sprawą panujących na Wawelu przez następne dwa stulecia Jagiellonów, wielokulturowa i tolerancyjna Polska stała się dla rozproszonych Żydów jakby drugą ojczyzną.
Założone przez króla Kazimierza miasto – krakowski Kazimierz – zaledwie kilka pokoleń później stało się najważniejszym, obok czeskiej Pragi, religijnym i kulturalnym centrum żydowskiej diaspory. Na krakowskim Kazimierzu urodził się, działał i zmarł jeden z największych żydowskich rabinów, rektor sławnej na całą Europę krakowskiej jesziwy, Mosze ben Izrael Isserles, zwany Remu.

Wiek XVI, który był świadkiem największego rozkwitu krakowskiego Kazimierza i innych ośrodków życia żydowskiego w Polsce, jest określany zarówno w żydowskiej, jak i w polskiej historiografi i, Złotym Wiekiem. Z powodu wyjątkowej na owe czasy atmosfery tolerancji religijnej, powstało określenie Polski jako „żydowskiego raju” (Paradis Judeorum).

Z pewnością żaden kraj, także Polska, nie była wówczas dla Żydów „rajem”, bo Żydzi wszędzie pozostawali „narodem wygnania”, nie całkiem u siebie, z tęsknotą spoglądając w kierunku Jerozolimy. Jednakże społeczność żydowska w Polsce, aż do momentu upadku suwerennej Rzeczypospolitej, cieszyła się swobodą praktyk religijnych i niespotykaną w innych krajach autonomią polityczną, której symbolem był żydowski parlament.

Tę piękną kartę historii polskich Żydów my, Polacy, wspominamy z dumą i pragnęlibyśmy, aby to była jedyna jej karta. Niestety, następne karty tej historii były pisane w coraz ciemniejszych barwach.
Rabin David Rosen

Eminencjo Księże Kardynale,
Ekscelencje,
Panie i Panowie!

To dla mnie honor móc dziś dzielić podium z kardynałem Dziwiszem. Czuję się też zaszczycony, mogąc w ten sposób złożyć hołd pamięci niezwykłego i odważnego człowieka, księdza Stanisława Musiała.
Moja obecność na tej konferencji, tu w Krakowie, ma dla mnie osobiście szczególne znaczenie, ze wzglę-du na moje rodzinne korzenie, które tkwią właśnie w Polsce i w Krakowie.

BOHATER KATOLICKO-ŻYDOWSKIEGO POJEDNANIA

W rzeczy samej, gdy reflektujemy nad historią i przemianami stosunków katolicko-żydowskich, ten kraj i to miasto ma wyjątkowe powody do dumy. Kraków ma bowiem nie tylko własną długą historię tych relacji, z jej tragizmem i jej bogactwem, ale jest też miastem człowieka, który był wielkim bohaterem pojednania katolicko-żydowskiego: Karola Wojtyły, papieża Jana Pawła II, któremu kardynał Dziwisz służył w tak wyjątkowy sposób.

Jego Eminencja wspomniał o szczególnym zaangażowaniu Jana Pawła II w proces pojednania z narodem żydowskim i ja także chciałbym się do niego odnieść.

Jan Paweł II był, jak się zdaje, pierwszym papieżem, który znał Żydów niejako od środka, z własnego doświadczenia. Przeżycia w dzieciństwie i przyjaźń z członkami społeczności żydowskiej w Wadowicach wpłynęły na jego własną religijność na długo przedtem, nim postanowił zostać kapłanem. W wywiadzie dla czasopisma „Parade”, który przeprowadził z nim Tad Szulc w 1994 roku, Jan Paweł II opowiedział o wrażeniu, jakie wywarł na nim Psalm 147 (nota bene będący integralną częścią codziennej żydowskiej modlitwy porannej), gdy usłyszał go jako chłopiec podczas wieczornej Mszy:
Chwal, Jerozolimo, Pana, wysławiaj twego Boga, Syjonie! Umacnia bowiem zawory bram twoich
i błogosławi synom twoim w tobie.
Jan Paweł II podkreśla, że odniósł on wówczas te słowa do ludu żydowskiego, który znał. „Ciągle mam w moich uszach słowa i melodię tej modlitwy, którą zapamiętałem na całe życie” – powiedział w wywiadzie z Szulcem.

ŻYD – NASZ STARSZY BRAT

W Liście do przyjaciela Żyda Gian Franco Svidercoschiego, opowiadającym o żydowskich przyjaźniach Karola Wojtyły – w szczególności z Jerzym Klugerem – odkrywamy jeszcze jeden motyw, który ukształtował jego rozumienie relacji z narodem żydowskim, motyw emanujący wprost z polskiej kultury. Przekazał mu go szczególnie ceniony przez niego nauczyciel, Jan Gebhardt, który wpoił mu szacunek do tego, co najlepsze w polskim dziedzictwie intelektualnym, z pismami Adama Mickiewicza na czele. Książka Svidercoschiego mówi o tym, jak w dzień po antysemickich zamieszkach w Wadowicach, ów nauczyciel odczytał podczas lekcji słowa Mickiewicza napisane przez niego w 1848 roku, a pomyślane jako rodzaj politycznego manifestu, który miał być inspiracją dla konstytucji przyszłych państw słowiańskich:

Wszelki z narodu jest obywatelem, wszelki obywatel równy w prawie i przed urzędami. Izraelowi, bratu starszemu, uszanowanie, braterstwo, pomoc na drodze ku jego dobru wiecznemu i doczesnemu. Równe we wszystkim prawo (s. 39).

* * *
Dziwisz Stanisław, Cardinal; Rosen David, Rabbi
BROTHERS REUNITED (BRACIA ODNALEZIENI)
Catholic-Jewish Dialogue (Dialog katolicko-żydowski)
stron: 120
WAM Kraków 2009