Chanuka, ośmiodniowe święto światła, rozpoczyna się 25 kislew i trwa do 2 tewet. Święto to obchodzi się na pamiątkę poświęcenia świątyni po zwycięskim powstaniu Judy Machabeusza przeciwko Antiochowi IV, który zbezcześcił świątynię, wznosząc na jej terenie wizerunek bożka i każąc przepędzić przez jej teren świnie.

Święto Chanuka zasługuje na szczególną uwagę z tej racji, że nie obchodzi się podczas niego zwycięstwa nad Antiochem, lecz poświęcenie świątyni. Wydarzenia, które rozegrały się w połowie II w. przed Chr., są opisane w Pierwszej (4,52-59) i w Drugiej Księdze Machabejskiej (10,1-8). Zwyczaje chanukowe nawiązują do cudownych aspektów tradycji o tamtych wydarzeniach:

Do poświęcenia świątyni była potrzebna rytualnie czysta (koszerna) oliwa, ale znaleziono jej tylko niewielką ilość. Ocalała reszta cudownie wystarczyła jednak na osiem dni, zanim nie przygotowano nowej. Dlatego w czasie tego święta używa się specjalnego świecznika z ośmioma świecami; wprawdzie dochodzi do nich jeszcze jedna, zwana szamasz („pomocnik" czy „sługa"), ale służy ona tylko do zapalania.

Każdego dnia tego święta za pomocą szamasz zapala się od strony prawej do lewej (w kierunku, w jakim się także czyta pismo hebrajskie) jedną świecę więcej. W czasie, gdy palą się świece, nie wolno wykonywać żadnej pracy, nie można też prowadzić żadnego sporu. Zapalaniu świec towarzyszy wreszcie recytacja błogosławieństw.

Powiada się, że Johann Hinrich Wichern, założyciel Rauhes Haus i ewangelickiej „misji wewnętrznej", jeden z prekursorów współczesnej diakonii, zapoznawszy się z żydowskim zwyczajem świec chanukowych i nawiązując do niego wprowadził do tradycji chrześcijańskiej wieniec adwentowy i światła adwentowe.
W święto Chanuka dzieci bawią się w tradycyjną grę, używając podczas niej kostki, której cztery boki zdobią litery, układające się w zdanie: „Zdarzył się tam cud". W ten sposób już dzieci wprowadza się w tradycje kalendarza świątecznego.

Osiem dni święta Chanuka cechuje zatem nastrój wesołości i wspólnego spędzania czasu. Pieśni i zabawy towarzyszą domowym uroczystościom. Znajomi obdarowują się prezentami; zwłaszcza daje sieje dzieciom. Wypieka się specjalne ciasto na oleju, które ma przypominać o cudzie z oliwą. Przykazanie (miewa) odpoczynku obowiązuje zwłaszcza kobiety, ponieważ to właśnie Judyta rytualnie przyrządziła ser, który wywołał tak wielkie pragnienie wrogiego wodza Holofernesa, że upojonego łatwo mogła zabić i zgotować zwycięstwo nad ciemiężycielami.

  MathKnight and Dr. Zachi Evenor / CC 3.0 Chanukija - dziewięcioramienny świecznik żydowski zapalany podczas święta Chanuka Modlitwy chanukowe

Hanerot halelu anu madlikim, al hanisim weal haniflaot, weal hat'szuot, weal hamilchamot, szeasita laawotejnu bajamim hahem bazman haze, al jedej kohanecha hak'doszim. Wechol szmonat jemej chanuka, hanerot halalu kodesz hem. W'ejn lanu reszut lehisztamesz bahem, ela lir'otam bilwad, k'dej lehodot ulehalel l'szimcha hagadol al nisecha weal niflotecha weal jeszuatecha.

"Światła te zapalamy na pamiątkę cudów, wspaniałości, wybawienia i bitew, które uczyniłeś dla ojców naszych za pośrednictwem Świętych Kapłanów. Przez wszystkie osiem dni chanuki, światła te są świętością i nam nie wolno posługiwać się nimi, tylko patrzeć na nie, aby dziękować i wielbić Wielkie Imię Twoje za cuda Twe, za wybawienie Twoje i za wspaniałości Twoje.

"Maoz cur jeszuati, l'cha nae leszabeach.
Tikon bejt t'filati, w'szam toda nezabeach.
L'et tachin matbeach, micar hamenabeach.
Az egmor, b'szir mimor chanukat hamizbeach.

"Potężna Opoko zbawienia mego! Miło jest Ciebie chwalić. Odbuduj mój Dom Modlitwy (Świątynię), a przyniesiemy tam ofiarę dziękczynną. Gdy nagotujesz miejsce rzezi dla bluźnierczego wroga, wówczas zakończę śpiewem hymnu poświęcenie ołtarza.

 

Raot saw'a nafszi, b'jagon kochi kala,
Chajaj mereru bekoszi, b'szibud malchut egla.
Uw'jado hagdola, hoci et hasegula.
Chejl Paro w'chol zar'o, jardu keewen bimcula.

Cierpieniami nasycona jest dusza moja. Smutkiem siły moje wycieńczone były. Życie moje sprzykrzyło mi się z powodu ciężkiej pracy w niewoli w państwie cielca (Egipt). Lecz swoją potężną ręką wywiódł Ulubieńca swego. Wojsko Faraona i wszyscy potomkowie jego zstąpiły jak kamień w tonie.

 

D'wir kadszo hewijani, w'gam szam lo szkateti.
Uwa nogesz w'higlani, ki zarim awadeti.
Wejejn raal masach'ti, kimat szeawarti.
Kec bawel, zerubawel, lekec sziw'im nosza'ti.

Do Przybytku świętości swej przywiódł mnie, ale i tam nie spocząłem. I przybył ciemięzca (Nebukadnezar, król babiloński) i wygnał mnie, ponieważ bóstwom obcym służyłem i wino upajające im ofiarowałem. Zaledwie wyszedłem i przyszedł koniec Babilonu. Zerubabel nastał, w końcu po siedemdziesięciu latach wybawiony zostałem.

 

Kerot komat berosz bikesz Agagi Ben Hamdata,
W'nihijata lo l'mokesz, wegaawato nisz'bata,
Rosz Jemini niseta, w'ojew sz'mo machita,
Row banaiw w'kinianaiw, al haec talita.

Ściąć jodłę wyniosłą usiłował Agagi syn Hamdata (Haman), lecz stało się to dla niego sidłem i pycha jego zastała zniszczona. Głowę syna Jemini (Mordechaja) wyniosłeś , a wroga imię zgładziłeś. Mnóstwo synów jego i cały dwór jego na drzewie powieszono.

 

Jewanim nikbecu alaj, azaj bijemej Chaszmanim,
Ufarcu chomot migdalaj, Wetim'u kol Haszmanim,
Uminotar kankanim, naase nes laszoszanim,
B'nej Bina jemej szmona, kaw'u szir urenanim.

Grecy zebrali się przeciwko mnie , wtedy za czasów Chasmonejczyków zburzyli mury twierdzy mojej i zanieczyścili cały święty olej. Ale z dzbanków pozostałych stał się cud dla ulubieńców. Mężowie uczeni na osiem dni ustanowili pieśni i śpiewy.

 

Chasof zroa kadszecha, w'karew kec hajeszua.
N'kom nikmat dam awadecha, meuma har'szaa,
Ki archa lanu hajeszua, weejn kec l'jimej haraa.
Deche Admon b'cel calmon, hakem lanu roim sziw'a.

Obnaż ramię święte Swoje i zbliż kres zbawienia , zemścij się za krew sług Twoich na wykonawcach niegodziwości. Wszak długo czekamy zbawienia, a nie ma końca dni nieszczęścia. Strąć Edom w otchłanie piekła i wskrzesz dla nas siedmiu pasterzy (Abrahama, Izaaka, Jakuba, Mojżesza, Arona, Dawida, Salomona).

  Lawrie Cate / CC 2.0 Tora Teksty biblijne dotyczące święta Chanuka

"Dwudziestego piątego dnia dziewiątego miesiąca, to jest miesiąca Kislew, sto czterdziestego ósmego roku, wstali wcześnie rano i zgodnie z Prawem złożyli ofiarę na nowym ołtarzu całopalenia, który wybudowali. Dokładnie w tym samym czasie i tego samego dnia, którego poganie go zbezcześcili, został on na nowo poświęcony przy śpiewie pieśni i grze na cytrach, harfach i cymbałach.

Cały lud upadł na twarz, oddał pokłon i aż pod niebo wysławiał Tego, który im zesłał takie szczęście.
Przez osiem dni obchodzili poświęcenie ołtarza, a przy tym pełni radości składali całopalenia, ofiary pojednania i uwielbienia.

Fasadę świątyni ozdobili złotymi wieńcami i małymi tarczami, odbudowali bramy i pomieszczenia dla kapłanów i drzwi do nich pozakładali, a między ludem panowała bardzo wielka radość z tego powodu, że skończyła się hańba, którą sprowadzili poganie. Juda zaś, jego bracia i całe zgromadzenie Izraela postanowili, że uroczystość poświęcenia ołtarza będą z weselem i radością obchodzili z roku na rok przez osiem dni, począwszy od dnia dwudziestego piątego miesiąca Kislew."
(1 Mch 4,52-59)

"Machabeusz, a z nim jego ludzie, pod wodzą Pana zdobyli świątynię i miasto, znieśli ustawione na placu przez obcokrajowców ołtarze i gaje.
Po oczyszczeniu świątyni zbudowali nowy ołtarz, wykrzesali ogień z kamieni, a potem wziąwszy ten ogień, złożyli ofiarę, po dwóch latach przerw; rozniecili ogień [na ołtarzu] kadzenia i zapalili lampy oraz wyłożyli chleb.

Gdy to zostało dokonane, upadli całym ciałem przed Panem i błagali, aby już nigdy nie dozwolił im popaść w takie nieszczęścia, ale jeżeliby kiedy zgrzeszyli, żeby ich łagodnie skarcił, a nie wydawał bluźnierczym i barbarzyńskim narodom. Wypadło zaś tak, że w tym samym dniu, w którym świątynia była zbezczeszczona przez obcokrajowców, została ona oczyszczona, dwudziestego piątego tego samego miesiąca, którym jest Kislew.

Z radością obchodzili uroczystość przez osiem dni na wzór Święta Namiotów, przypominając sobie, jak krótko przedtem Święto Namiotów obchodzili w górach i w grotach na podobieństwo dzikich zwierząt. Toteż z wiązankami, zielonymi gałęziami, a do tego jeszcze palmami w rękach śpiewali hymn na cześć Tego, który pozwolił im szczęśliwie oczyścić swoją świątynię. Wspólną zaś uchwałą i ślubowaniem postanowili, że cały naród żydowski będzie każdego roku obchodził ten dzień uroczyście".
(2 Mch 10,1-8)

  Roland Scheicher/wikipedia (PD) Dreidel Jak Grać w "Drejdel" ?

Jest bardzo popularnym zwyczajem, zwłaszcza wśród dzieci, aby podczas długich zimowych wieczorów w trakcie święta Chanuki grać w "drejdel", czyli w bączka. Zabawa ta odzwierciedla myśl przewodnią tego święta - pamięć o cudzie chanukowym.

Na każdej ze stron bączka wypisane są hebrajskie litery: nun, gimel, hej, szin (lub pej w Ziemi Izraela), które odpowiadają hebrajskim wyrazom: nes gadol haja szam (po w Ziemi Izraela) - "wielki cud stał się tam" (w Izraelu: "wielki cud stał się tu").

Zasady gry są bardzo proste. Każdy z graczy otrzymuje określoną ilość monet z czekolady powszechnie używanych do dziś (można także użyć np. kostek czekolady, cukierków itp.)

Przed rozpoczęciem gry każdy oddaje do ,,banku" jedną monetę. Następnie po kolei kręci się bączkiem i bierze z banku lub oddaje swoje monety w zależności na którą stronę bączek upadnie.

Strony bączka kolejno oznaczają: Nun - znaczy niszht - nic. Gracz ani nie dokłada ani nie zabiera.

Gimel - znaczy ganc - wszystko. Gracz bierze wszystkie monety ze środka.

Hej - halb - połowa. Bierze połowę monet ze środka.

Szin - sztel - dokładać. Gracz dorzuca dwie monety.

Kiedy na środku zostanie tylko jedna moneta lub zabrane zostaną wszystkie to każdy z graczy musi dołożyć po dwie monety. Kiedy pozostanie nieparzysta ilość to gracz mający hej bierze połowę plus jedną monetę dodatkowo. Kiedy jedna osoba weźmie wszystko to gra jest skończona.