To najważniejsze święto muzułmańskie (tur. Kurban Bayrami) jest związane z pielgrzymką do Mekki (hadżdż) i trwa cztery dni. W centrum tego święta znajduje się idea pełnego oddania się Bogu i zaufania w Jego miłosierdzie. Muzułmanie w święcie tym upatrują antycypację zmartwychwstania.

Źródłem tego święta jest opowiadanie o Abrahamie zawarte w Starym Testamencie i w Koranie (37,100nn.): Bóg rozkazuje Abrahamowi złożyć w ofierze swego syna Isma'ila (Izmaela) na znak całkowitego posłuszeństwa woli Bożej. W ostatniej chwili Bóg jednak rezygnuje z ofiary z dziecka i każe Abrahamowi zamiast niego złożyć w ofierze barana.



Na pamiątkę tego wydarzenia wiele rodzin muzułmańskich, które mogą sobie na to pozwolić, kupuje owcę. Zostaje ona zabita w rytualny sposób i wspólnie spożyta tak, że jedną trzecią otrzymują potrzebujący, a następną trzecią część krewni. Wspólna uczta jest właściwym punktem kulminacyjnym tego święta. Oprócz mięsa podaje się także słodkie potrawy z ryżu, jarzyny i sałaty. W tym dniu wspólnie odwiedza się też meczet, recytuje Koran i rozdziela prezenty. W święto to wielu muzułmanów składa też ofiary pieniężne. Datki pieniężne przeznacza się na pomoc biednym, na fundacje charytatywne itp. Niektórzy podejmują się obowiązku łożenia na wykształcenie ubogiego krewnego lub innego potrzebującego. W całym świecie muzułmańskim szkoły i urzędy są nieczynne w tym dniu. Przynajmniej raz w życiu muzułmanin powinien odbyć pielgrzymkę do Mekki, czyli hadżdż - do Al-Kaby z Czarnym Kamieniem, największej świętości muzułmanów, i innych świętych miejsc w Mekce i jej okolicach. Hadżdż jest obowiązkiem religijnym wszystkich dorosłych wyznawców islamu, kobiet i mężczyzn, o ile są w stanie ją podjąć. Pielgrzym musi być zdrowy na ciele i na duchu. Musi też mieć odpowiednie środki finansowe, aby mógł podjąć podróż, jeśli tylko nie staną na przeszkodzie inne ważne powody (niebezpieczeństwa, wojna itd.).

Dwa rodzaje pielgrzymek

Wyróżnia się dwa rodzaje pielgrzymek: małą, zwaną umrą, i hadżdż, czyli właściwą pielgrzymkę. Umrę podejmować można w dowolnym czasie, natomiast hadżdż odbywa się raz do roku w terminie ściśle określonym, a mianowicie dziesiątego tygodnia po święcie Przerwania Postu, które ma miejsce pod koniec ramadanu. Zasadnicza pielgrzymka rozpoczyna się ósmego dnia dwunastego miesiąca muzułmańskiego roku księżycowego, zwanego zu al-hidżdża.

Hadżdż wyróżnia się m.in. tym od innych pielgrzymek, że ani podróż do Mekki, ani powrót do domu nie należą do jego konstytutywnych elementów. Stanowią je jedynie obrzędy podczas trwającego trzynaście dni pobytu w świętych miejscach.

Po co dwie białe chusty?

Na początku pielgrzymi-mężczyźni owijają się w dwie nieobrębione i pozbawione szwów białe chusty o długości około dwóch metrów. W ten sposób całkowicie się do siebie upodabniają. Chusty te będą w przyszłości ich całunami. Jedna chusta powinna być obwiązana wokół bioder, druga zaś jest narzucona na lewe ramię. Na nogach można mieć jedynie niezszywane sandały, otwarte na piętach i palcach. Kobiety mogą nosić swoje codzienne, wielobarwne stroje. W ten sposób muzułmanie wstępują w stan uświęcenia (ihram), który trwa aż do obrzędu kamienowania diabła i zabrania wykonywania pewnych czynności, np. odbywania stosunków płciowych, polowania, obcinania paznokci i włosów, ścinania drzew, stosowania siły w jakiejkolwiek formie.

Pielgrzym przygotował się na kontakt z Bogiem, rytualnie się oczyścił, a przez uświęcenie odizolował się od sfery profanum. Dopiero teraz może wkroczyć na „świętą” ziemię, na której znajdują się miejsca związane z hadżdż. Przed rozpoczęciem pielgrzymki jej uczestnicy powinni wypowiedzieć intencję, po arabsku zwaną nija, a mianowicie że dokładnie wypełnią wszystkie rytuały związane z pielgrzymką, a więc spełnią je w przepisanym czasie i w ściśle określonych miejscach.

Siedmiokrotne okrążenie

Podczas pielgrzymki muzułmanie wstępują w stan uświęcenia, obchodzą Al-Kabę, „dom Boży”, w obrzędzie zwanym tawaf, który polega na siedmiokrotnym jej okrążeniu w kierunku przeciwnym do ruchu wskazówek zegara. Drugą, najważniejszą obok tawafu, formą „świętego chodzenia” jest tzw. saj, czyli „procesja-bieg”, jaki odbywa się niedaleko Al-Kaby. Pielgrzymi siedmiokrotnie szybko przechodzą między pagórkami As-Safa i Al-Marwa. Koran wiąże tę (staroarabską) procesję z opowiadaniem o Abrahamie i Hadżar (Hagar).

Abraham miał dwie żony, bezdzietną Sarę i Hadżar, którą poślubił za zgodą Sary, aby dała mu syna. Między kobietami doszło jednak do niesnasek, kiedy narodził się Isma'il (Izmael). Sytuacja stała się w końcu nie do wytrzymania i Abraham wypędził swoją drugą żonę wraz z jej synem na pustynię. Hadżar, rozpaczliwie szukając wody, weszła na wzgórze As-Safa, aby wypatrzyć jakąś przeciągającą obok karawanę. Potem wbiegła na Al-Marwę, po czym wróciła bez rezultatu i znów weszła na As-Safę. Tak uczyniła siedmiokrotnie. Wydarzenie to stało się wzorem muzułmańskiej procesji-biegu, upamiętniającej to wydarzenie.

Szybsze przebycie części tej trasy ma, według niektórych przekazów, symbolizować ucieczkę Abrahama przed szatanem w tej okolicy albo miała świadczyć o zdrowiu muzułmanów demonstrowanym wobec pogańskich mieszkańców Mekki.

Najważniejsze jest „stanie”

Ósmego dnia pielgrzymi zbierają się w Al-Minie i wyruszają na górę Arafat. Noc spędzają w Al-Minie, gdzie odprawiają modlitwy przepisane prawem i gdzie muszą pozostać dziewiątego dnia od południa do zachodu słońca. W momencie, kiedy słońce znajdzie się w zenicie, rozpoczyna się kulminacyjne wydarzenie hadżdżu: Pielgrzymi odprawiają modlitwę rytualną i stoją na równinie Arafat aż do zachodu.

Obrzęd ten, zwany wukuf, co dosłownie znaczy „stanie” (w obecności Boga), jest najważniejszym elementem całej pielgrzymki. Immam wygłasza kazanie (chutba) i wspomina o pożegnalnym kazaniu, które Prorok Muhammad wygłosił właśnie w tym miejscu podczas swej ostatniej pielgrzymki. Po zachodzie słońca pielgrzymi udają się do Al-Muzdalify, gdzie zatrzymują się do zachodu słońca 10 zu-al-hidżdża. Ten krótki odpoczynek poświęcają m.in. na zebranie kamyków.

Po zachodzie słońca 10 zu al-hidżdża pielgrzymi udają się z powrotem do Al-Miny, gdzie przybywają po wschodzie słońca. Tu odbywa się symboliczne kamienowanie Szatana. Pielgrzymi rzucają przez trzy kolejne dni po siedem kamyczków na trzy kamienne słupy.

W Al-Minie obchodzi się Święto Ofiar, podczas którego każdy pielgrzym, jeśli go na to stać, składa w ofierze jagnię lub kozę. W końcu pielgrzymi ponownie udają się do Mekki, gdzie znowu siedmiokrotnie okrążają Al-Kabę. Powtarza się również saj między As-Safą i Al-Marwą. W końcu następuje ostatnie okrążenie Al-Kaby. Cześć oddawaną Czarnemu Kamieniowi często uzasadnia się wypowiedzią drugiego kalifa, Umara: „Wiem, że jesteś tylko kamieniem, który nie może czynić dobra ani zła. Gdybym nie widział, jak Prorok cię całuje, nigdy bym tego sam nie uczynił”.

(za „Święta wielkich religii. Kalendarz międzyreligijny)