Religijne i polityczne ożywienie islamu

Mówienie o współczesnym ożywieniu islamu może prowadzić do nieporozumień, jeśli miałoby ono oznaczać, że islam zniknął lub jest nieobecny w geograficznych ramach świata muzułmańskiego. Ożywienie należy rozumieć jako ruch zmierzający do nadania islamowi miejsca oraz znaczenia w polityce i społeczeństwie

Religijne i polityczne ożywienie islamu
Co wpływa na rewitalizację islamu? - posłuchaj audycji ks. dr Adama Wąsa SVD nagranej dla Radia Watykańskiego

To, co w przeszłości zostało odsunięte na margines życia publicznego, powróciło w latach 70-tych XX wieku jako burzliwa rzeczywistość socjo-polityczna. Obecność muzułmanów w życiu politycznym odzwierciedla rosnące znaczenie zaangażowania religijnego w politycznej i społecznej sferze życia. Zaangażowanie to obejmuje nie tylko świat islamu, ale ma ogromny wpływ na politykę całego świata.

Ożywienie islamskie obejmuje zdecydowaną większość islamskiego świata od Sudanu po Indonezję.

Rządy krajów islamskich, podobnie jak ich opozycja, odwołują się do religii, szukając w niej uprawomocnienia i oczekując poparcia religijnie zorientowanych mas. Islamscy aktywiści piastują miejsca w parlamentach Iranu, Jordanii, Palestynie, Pakistanu, Sudanu i innych krajów. Islamskie organizacje wywierają ogromny wpływ na opozycyjne partie w Egipcie, Tunezji, Algierii, Maroku i Indonezji. Islam stanowi istotny element ruchów nacjonalistycznych w Afganistanie, byłych republikach sowieckich, Libanie, Indiach i na Filipinach.

Organizacje islamskich aktywistów tworzą szerokie spektrum tych, którzy uczestniczą w strukturach władzy, jak na przykład Bracia Muzułmanie w Egipcie, Jordanii i Sudanie; Hamas w Palestynie, Dżamaati Islami w Południowej Azji oraz w Tunezji, Hizb an-Nahda (Partia Odrodzenia) i Islamski Front Wyzwolenia. W tym samym czasie radykalne organizacje typu: Dżihad czy Hizbollach stosują przemoc, próbując destabilizować i obalić istniejące systemy polityczne.

Islamskie ożywienia w życiu prywatnym wyraża się przez wzmożone uczestnictwo w praktykach religijnych: udział w modlitwach wspólnotowych w meczecie, przestrzeganie czasu modlitwy, post, wzrost publikacji oraz kaset muzycznych i wideo na tematy religijne, przestrzeganie islamskiego sposobu ubierania się, zwłaszcza przez kobiety, podkreślanie znaczenia wartości islamskich w życiu publicznym, wzrost zainteresowania sufizmem. Ożywieniu życia religijnego jednostki towarzyszy podkreślanie religijnych aspektów życia społecznego wyrażające się we wzroście organizacji, banków, instytucji, a nawet rządów państwowych deklarujących islamską orientację. Mimo iż islam polityczny, ze względu na charakter danego kraju, jest dość zróżnicowany, posiada jednak cechy wspólne, do których należy zaliczyć: nieufność wobec systemów politycznych, gospodarczych i społecznych traktujących marginalnie kwestie islamskie oraz zdecydowaną krytykę Zachodu.

Współczesne ożywienie w islamie korzeniami sięga do tradycji odnowy (tadżdid) i reformy (islah), które stanowią istotne elementy pierwszej wspólnoty kierowanej przez proroka Mahometa w Medynie. Obecna rewitalizacja odwołuje się także do siedemnastowiecznych i osiemnastowiecznych ruchów odnowy oraz do dziewiętnastowiecznych ruchów modernistycznych. Istotą ożywienia islamu jest przekonanie, że świat islamu przechodzi kryzys spowodowany odejściem muzułmanów od wiernego przestrzegania zasad zawartych w koranicznym przesłaniu. Sytuację tę ma uzdrowić powrót do islamu w życiu prywatnym i publicznym. W działalności politycznej islam jest systemem obejmującym wszystkie dziedziny życia, systemem stymulowanym przez Boże objawienie zawarte w Koranie, a znajdujące pełne urzeczywistnienie w życiu Muhammada i założonej przez niego wspólnocie, która postępowała według Boskiego prawa, szariatu. Islamiści uważają, że ożywienie islamskich rządów i społeczeństw jest uwarunkowane wprowadzeniem islamskiego prawa.

Islamiści odrzucają westernizację i sekularyzację społeczeństwa. Przekonani są jednak do modernizacji. Akceptują osiągnięcia nauki i technologii, ale dążą do podporządkowania ich islamskim zasadom i wartościom w celu ochrony przed kulturalnym uzależnieniem od Zachodu. Ich zdaniem islam nie jest tylko ideologiczną alternatywą dla świata, lecz jest jego teologicznym i politycznym imperatywem. Ponieważ źródłem tego nakazu jest Bóg, należy go natychmiast urzeczywistnić.

Ideologia islamska i związane z nią ruchy nie są zjawiskiem marginalnym ograniczonym do małej grupy lub nielicznych organizacji. Islamiści stali się integralną częścią muzułmańskiego społeczeństwa. Ich obecność i nawoływanie do orientowania się w islamie penetruje coraz liczniejsze kręgi społeczne. Powstaje nowa generacja wykształconych a religijnie zorientowanych liderów politycznych.

Dla wielu muzułmanów islamskie ożywienie ma charakter społeczny i religijny, a w mniejszym stopniu polityczny. Ich zdaniem, chodzi głównie o wprowadzenie islamskich elementów w życie społeczeństwa, a nie o stworzenie islamskiego imperium. Inni natomiast uważają, że powołanie islamskiego państwa jest warunkiem islamizacji społeczeństwa.

Generalnie, należy stwierdzić, że podobnie jak w przeszłości, tak i dziś istnieje ogromne zróżnicowanie w pojmowaniu, interpretowaniu i zastosowaniu islamu. Muzułmanie zmagają się z określeniem ich tożsamości i miejsca we współczesnym świecie, wskazując tym samym, jak skomplikowane jest oblicze islamu.