Wyznanie wiary Josepha Smitha
Polskie Salt Lake City: Mormoni na Mazurach

Początki
Początki Kościoła sięgają 1830 r., kiedy to młody - dwudziestosześcioletni - Joseph Smith (1805-1844), wraz ze swymi sześcioma zwolennikami, postanowił, zgodnie z objawieniem, które otrzymał, zorganizować gminę na wzór pierwszych chrześcijan czasów apostolskich. Pojawienie się Kościoła mormonów w tym okresie nie było czymś wyjątkowym.
W XIX w. Stany Zjednoczone przeżywały drugi okres wielkiego religijnego przebudzenia. Smith uzasadnił przyczynę powołania własnego Kościoła względami socjoreligijnymi. Po pierwsze, wielość konkurujących ze sobą wyznań powodowała rozchwianie światopoglądowe u wielu poszukujących religijnego zakorzenienia (sam doświadczył tej sytuacji). Po drugie, przekonanie o własnej religijnej misji skłoniło go do założenia odrębnej grupy religijnej. To, co od początku wyróżniało mormonów i co przysporzyło im tak wielu wrogów oraz zbrojnych oponentów, to ostentacyjna manifestacja własnego posłannictwa jako "ludu wybranego" i radykalna separacja od społeczności lokalnej. W kolejnych latach doszły do tego walki o dominację ekonomiczną na wybranym terenie i zbrojne zajęcie ziem nad Jeziorem Słonym w stanie Utah w celu założenia tam państwa mormonów ze stolicą w Salt Lakę City. Prowadząc misję zbudowania królestwa Bożego na ziemi - w wybranym przez siebie miejscu - od początku popadli w zbrojny konflikt z sąsiadami. Utożsamiając się z biblijnymi Hebrajczykami, wierzyli, że spotykające ich prześladowania są wypełnieniem proroctwa. W czasie jednej z bitew w 1844 r. zginął Smith.
Po śmierci założyciela dzieło jego podjął Brigham Young (1801-1877), który szybko stał się niekwestionowanym przywódcą w sprawach organizacyjnych i doktrynalnych.

Pierwotnie mormonizm był ruchem ubogich farmerów, którzy znaleźli w nim oparcie duchowe i ekonomiczne. Początkowo dopuszczano poligamię (sam założyciel miał kilkanaście żon), jednakże w 1890 r. - pod naciskiem Kongresu amerykańskiego - zakazano jej. Dopiero wtedy, w 1896 r., uznano Utah za stan USA. Współcześni mormoni kładą duży nacisk na obowiązek dotrzymania wierności małżeńskiej i powstrzymywania się od współżycia seksualnego aż do zawarcia ślubu. Obecnie jest to czwarta pod względem liczebności (około 9 mln członków) grupa religijna w Stanach Zjednoczonych.

Zasady

Podstawą doktryny jest Księga Mormona (księga święta tak jak Biblia) oraz teksty: Nauki i Przymierza i Perła Wielkiej Wartości. Księga Mormona jest dokonanym przez Smitha tłumaczeniem objawionych mu proroctw i spisanych na złotych tabliczkach starożytnych dziejów Ameryki. Nazwa księgi wywodzi się od imienia proroka Mormona, który spisał historie dwóch społeczności: Netitów i Lamanitów. Nefici mieli być wierną Bogu częścią Żydów z pokolenia Józefa, którzy około 600 r. p.n.e przybyli do Ameryki. Część Nefitów, która pozostała w Palestynie, przyjęła naukę Chrystusa, stając się tym samym wyznawcami pierwotnego chrześcijaństwa, które później uległo zepsuciu. Lamanici w tym samym czasie przybyli do Ameryki, ale ponieważ zbuntowali się przeciwko Bogu, za karę otrzymali ciemniejszą skórę (ich potomkami są Indianie). Nefici z powodzeniem walczyli z Lamanitami. Przywódcą tych pierwszych był właśnie Mormon. Księga Mormona (przytaczająca wiele cytatów z Biblii) wyjaśnia plan zbawienia i naucza, co ludzie winni czynić, by osiągnąć spokój ducha w tym życiu i wieczne zbawienie w życiu przyszłym.

W kulcie decydujące znaczenie ma chrzest przez zanurzenie w wodzie. Zasada "chrztów zastępczych" doprowadzić ma do chrztu powszechnego, co umożliwi zbawienie ludzkości w tysiącletnim królestwie Chrystusa na ziemi. W tym celu mormoni stworzyli historię rodzin, polegającą na gromadzeniu dokumentów pomocnych w ustalaniu genealogicznego pokrewieństwa. Żyjący wierni dokonują w związku z tym chrztów zastępczych, by zapewnić swoim przodkom udział w tysiącletnim królestwie.
Mormoni wierzą w szybkie, ponowne przyjście na świat Chrystusa (drugi adwent) w celu objęcia tysiącletnich rządów (stąd nazwa Kościoła). Prócz chrztu do zbawienia potrzebne są dobre uczynki, stanowiące wyraz wiary człowieka. Mormoni nie piją alkoholu, kawy, herbaty ani nie palą tytoniu. Małżeństwo w doktrynie mormonów trwa także po śmierci małżonków. Mormoni poślubiają swych małżonków na całą wieczność.

Struktura
Nie jest to Kościół statyczny, lecz dynamiczny w tym sensie, że każdy ze współczesnych proroków może wprowadzić w nim istotne zmiany, które stają się obowiązujące dla wszystkich członków Kościoła. Kościołem kieruje prezydent uważany za proroka, który otrzymuje od Pana natchnienie i objawienie, jak kierować Kościołem. Jego dwóch doradców stanowi Radę Prezydenta. Na niższym szczeblu hierarchii znajduje się Rada Dwunastu Apostołów, która pod kierownictwem Rady Prezydenta stanowi zasadniczy organ administracyjny i wykonawczy. Kierunki działania wytyczone przez dwa poprzednie ciała są realizowane przez Pierwsze Kworum Siedemdziesiątych (złożone z siedemdziesięciu doświadczonych przywódców i administratorów). Niższe stopnie to prezydent obszaru, prezydent zboru oraz biskup. Duchownych nie obowiązuje celibat. Kościół utrzymuje się z dziesięciny.
Od 1990 r. w Polsce przebywa rotacyjnie, na 2 lata, około 100 misjonarzy ze Stanów Zjednoczonych. Działalność misyjna jest przywilejem każdego mormona. Mężczyźni mogą jechać na misję po ukończeniu 18 roku życia, kobiety 21 lat. Do pracy są przygotowywani od najmłodszych lat. Na misje wyjeżdżają za własne oszczędności, szybko uczą się języka lokalnego, w którym głoszą nauki.
Polskich mormonów jest około 700. Największym ośrodkiem jest gmina warszawska, która ma jedną kaplicę. Spotkania odbywają się w kilkunastu polskich miastach.
Wierząc w możliwość chrztu po śmierci Mormoni gromadzą dane genealogiczne z całego świata. M.in. zmikrofilmowali wszystkie księgi metrykalne znajdujące się w polskich archiwach państwowych i kościelnych (również księgi dotyczące Polski, ale znajdujące się poza jej granicami) - dane z nich są jednak wprowadzane do bazy bardzo wolno, ale już w tej chwili można znaleźć wiele danych z okresu I Rzeczypospolitej. Ich genealogiczna baza danych mieści się tutaj.

O mormonach można po polsku przeczytać sporo na stronach poświęconych sektom, poniewaz tak właśnie sa oni postrzegani nie tylko w naszym kraju, lecz również w wielu innych krajach Europy. Podkreśla sie, że chociaz w oficjalnej nazwie wspólnoty mormonów pojawia sie imie Jezus, to jednak nie są oni chrześcijanami. Mormoni nie są zaliczani do tzw. sekt destrukcyjnych, czylil groźnych. Nazywani są czasami "sektą tradycyjną".