W ostatnim dniu swojego urzędowania sekretarz stanu USA Mike Pompeo określił działania chińskich władz względem Ujgurów mianem ludobójstwa. Na pierwszy rzut oka można to odebrać jako gest wyłącznie symboliczny (w mediach pojawiły się głosy, że to również wyraz politycznych ambicji Pompeo marzącego o kandydowaniu na prezydenta za 4 lata) lub wręcz szkodliwy. Mnożenie w ostatnich tygodniach kadencji Trumpa problemów międzynarodowych, których rozwiązanie spada na nowego prezydenta, wpisywało się w ogólny obraz mało harmonijnego przekazywania władzy. Ale akurat w przypadku Ujgurów w Stanach Zjednoczonych panuje szeroka zgoda co do konieczności mocniejszego nacisku na Pekin, a sankcje wobec chińskich urzędników kierujących represjami nałożono już w 2019 roku. Co więcej, opinię o tym, że w Chinach dochodzi do ludobójstwa, zdążył wyrazić zarówno Joe Biden, jak i nowy sekretarz stanu Anthony Blinken.

Prowincja zamieniona w więzienie

Ujgurzy należą do grupy ludów tureckich. Zamieszkują głównie prowincję Sinciang w północno-zachodnich Chinach. Odrębność religijna, kulturowa i językowa w stosunku do reszty kraju i niechęć podporządkowania się komunistycznym decyzjom (m.in. polityce jednego dziecka) sprawiały, że Ujgurzy od 1949 r. poddawani są systematycznym represjom. W XXI wieku zaczęły pogłębiać się dysproporcje ekonomiczne między Sinciang a innymi prowincjami. Nierówności te podsycały władze w Pekinie, promujące napływ Chińczyków z głębi kraju i oddawanie w ich ręce administracji, przemysłu wydobywczego i lepiej płatnych miejsc pracy. W 2009 roku w stolicy prowincji (mieście Urumczi) doszło do antychińskich rozruchów, a w latach 2013 i 2014 Ujgurzy przeprowadzili ataki terrorystyczne w Pekinie i w Kunming. W odpowiedzi chińskie władze, posługując się hasłem „wojny z islamskim terroryzmem”, wprowadziły represje na niespotykaną wcześniej skalę. Ich symbolicznym początkiem było objęcie w 2016 r. funkcji pierwszego sekretarza Komunistycznej Partii Chin w Sinciang przez Chena Quanguo. To działacz partyjny doświadczony w polityce uciskania mniejszości, wcześniej kierował KPCh w Tybecie.