Europa i świat Orientu

Wiek XIX był okresem fascynacji Orientem, natomiast wiek XXI jest czasem lęku przed nim. A wszystko zaczęło się od... Napoleona?

W monachijskiej Kunsthalle można od dziś oglądać wystawę w całości poświęconą orientalizmowi w Europie. Twórcom ekspozycji udało się zgromadzić blisko 150 dzieł, m. in. takich twórców, jak Ingres, Delacroix, Renoir, Klee, czy Kandinsky.

Modę na orientalizm - która z czasem przekształciła się w istną egiptomanię - zawdzięcza Europa Napoleonowi i jego wyprawie nad Nil, z lat 1798-1801. Wraz z jego armią pod piramidy ściągnęła wówczas grupa 167 naukowców i artystów, czego skutkiem był rozwój egiptologii, powstanie nowych naukowych dyscyplin oraz niezliczonej ilości dzieł sztuki, inspirowanych egzotyczną tematyką. Najważniejsze i najbardziej rozpoznawalne spośród nich trafiły na monachijską wystawę.

Sen i śmierć

Wśród wystawianych w stolicy Bawarii arcydzieł można obejrzeć m. in. „Śmierć Sardanapala” - jeden z najsłynniejszych obrazów, jakie namalował Eugène Delacroix. Ukazał na nim legendarnego, rozpustnego tyrana Asyrii, któremu swoje dzieła poświęcili także Berlioz i Byron.

Sardanapal po poniesieniu militarnej klęski miał ułożyć wokół swego tronu stos pogrzebowy, na którym spłonął wraz ze swymi niewolnikami, nałożnicami i skarbami. Jak pisali twórcy leksykonu „1001 obrazów które warto w życiu zobaczyć” na mistrzowskim płótnie Delacroix "dominują wrażenia nieokiełznanego ruchu, przepych barw i nastrój dekadencji".

Innym obrazem wartym wymienienia i obejrzenia jest „Sen Eunucha”, którego twórcą jest Jean Lecomte du Nouÿ. Mężczyzna odpoczywający na (chwilowo tylko nie latających?) dywanach, zdaje się śnić o bajkowych dżinach. Te zaś unoszą się na tle gwiaździstego nieba, będącego tłem dla rozpościerającego się na dalszym planie widoku na nieokreślone miasto w Arabii.

Dzieło to kojarzyć może się nam z poetyką „Baśni z tysiąca i jednej nocy”, choć warto pamiętać, że dżiny występują nie tylko perskich bajkach, ale także w Koranie. Muzułmanie wierzą np. iż biblijny król Salomon miał mieć nadprzyrodzoną władzę nad wiatrem. Dowodził także armią złożoną m. in. z ludzi, dżinów i ptaków. Jaki pisał Mateen Elass w publikacji „Co tak naprawdę mówi Koran”: dzięki dżinom król Salomon mógł „pokonać odległość na dwa miesiące drogi w jeden dzień niesiony na skrzydłach wiatru”.

Stan obecny

Jak zauważają twórcy wystawy “Orientalismus in Europa: Von Delacroix bis Kandinsky” wiek XIX był okresem fascynacji Orientem, natomiast wiek XXI jest czasem lęku przed nim. Obawy przed atakami terrorystycznymi, spory o burki i minarety, ciągle powracające teorie mówiące o zderzeniu kultur i cywilizacji… - także namysłowi nad tą problematyką ma być poświęcona monachijska ekspozycja oraz imprezy jej towarzyszące.

Otwarta dziś wystawa powstała dzięki współpracy monachijskiej Kunsthalle der Hypo-Kulturstiftung, brukselskiego Musées royaux des Beaux-Arts de Belgique, marsylskiego Musées de Beaux-Arts oraz paryskiego Réunion des musées nationaux.

W Monachium wystawę można oglądać do 1 maja. Od 27 maja do 28 sierpnia będzie do obejrzenia w Centre de la Vieille Charité w Marsylii.