Alfabet religii: Chanuka

Chanuka, ośmiodniowe święto światła, rozpoczyna się 25 kislew i trwa do 2 tewet. Święto to obchodzi się na pamiątkę poświęcenia świątyni po zwycięskim powstaniu Judy Machabeusza przeciwko Antiochowi IV, który zbezcześcił świątynię, wznosząc na jej terenie wizerunek bożka i każąc przepędzić przez jej teren świnie.

Święto Chanuka zasługuje na szczególną uwagę z tej racji, że nie obchodzi się podczas niego zwycięstwa nad Antiochem, lecz poświęcenie świątyni. Wydarzenia, które rozegrały się w połowie II w. przed Chr., są opisane w Pierwszej (4,52-59) i w Drugiej Księdze Machabejskiej (10,1-8). Zwyczaje chanukowe nawiązują do cudownych aspektów tradycji o tamtych wydarzeniach:

Do poświęcenia świątyni była potrzebna rytualnie czysta (koszerna) oliwa, ale znaleziono jej tylko niewielką ilość. Ocalała reszta cudownie wystarczyła jednak na osiem dni, zanim nie przygotowano nowej. Dlatego w czasie tego święta używa się specjalnego świecznika z ośmioma świecami; wprawdzie dochodzi do nich jeszcze jedna, zwana szamasz („pomocnik" czy „sługa"), ale służy ona tylko do zapalania.

Każdego dnia tego święta za pomocą szamasz zapala się od strony prawej do lewej (w kierunku, w jakim się także czyta pismo hebrajskie) jedną świecę więcej. W czasie, gdy palą się świece, nie wolno wykonywać żadnej pracy, nie można też prowadzić żadnego sporu. Zapalaniu świec towarzyszy wreszcie recytacja błogosławieństw.

Powiada się, że Johann Hinrich Wichern, założyciel Rauhes Haus i ewangelickiej „misji wewnętrznej", jeden z prekursorów współczesnej diakonii, zapoznawszy się z żydowskim zwyczajem świec chanukowych i nawiązując do niego wprowadził do tradycji chrześcijańskiej wieniec adwentowy i światła adwentowe.
W święto Chanuka dzieci bawią się w tradycyjną grę, używając podczas niej kostki, której cztery boki zdobią litery, układające się w zdanie: „Zdarzył się tam cud". W ten sposób już dzieci wprowadza się w tradycje kalendarza świątecznego.

Osiem dni święta Chanuka cechuje zatem nastrój wesołości i wspólnego spędzania czasu. Pieśni i zabawy towarzyszą domowym uroczystościom. Znajomi obdarowują się prezentami; zwłaszcza daje sieje dzieciom. Wypieka się specjalne ciasto na oleju, które ma przypominać o cudzie z oliwą. Przykazanie (miewa) odpoczynku obowiązuje zwłaszcza kobiety, ponieważ to właśnie Judyta rytualnie przyrządziła ser, który wywołał tak wielkie pragnienie wrogiego wodza Holofernesa, że upojonego łatwo mogła zabić i zgotować zwycięstwo nad ciemiężycielami.