Praktyczny wymiar dialogu chrześcijańsko-muzułmańskiego. Kto angażuje się w dialog?

Oficjalnym przedstawicielem Kościoła katolickiego w kontaktach z muzułmanami jest Papieska Rada ds. Dialogu Międzyreligijnego. Rada powstała w miejsce ustanowionego 19 maja 1964 roku Sekretariatu dla Niechrześcijan. W jego ramach powstało Biuro ds. Kontaktów z Islamem, które w roku 1974 objęło specjalną Komisję ds. Islamu. W marcu 1989 roku, po wejściu w życie decyzji Konstytucji Apostolskiej Pastor Bonus z 28 czerwca 1988 roku, zmieniono nazwę Sekretariatu dla Niechrześcijan na Papieską Radę ds. Dialogu Międzyreligijnego, która istnieje do dziś. 1 września br. przewodnictwo Rady obejmie kardynał Jean-Luis Tauran. Zastąpi on kardynała Paula Pouparda, który w wyniku połączenia Papieskiej Rady ds. Dialogu Międzyreligijnego z Papieską Radą ds. Kultury zarządzał Radą od lutego 2006 roku. Nadrzędnym zadaniem Rady jest nawiązywanie kontaktów i rozwijanie współpracy z wyznawcami innych religii w sferze społecznej, kulturalnej i religijnej.

Wśród wielu inicjatyw podejmowanych przez Radę na szczególną uwagę zasługuje przesyłanie muzułmanom orędzia na zakończenie ramadanu i obchodzonego przez nich z tej okazji święta ‘Id al-Fitr (dosłownie: święto łamania postu). Praktykę tę rozpoczęto już w 1967 roku. O wysokiej randze przesłania świadczy fakt z 1991 roku, kiedy podczas wojny w Zatoce Perskiej orędzie podpisał sam papież Jan Paweł II. Teksty przesłania nawiązują do wspólnego islamowi i chrześcijaństwu systemu wartości, elementów wiary i płaszczyzn wzajemnej współpracy. W ostatnim orędziu z października 2006 roku w szczególny sposób podkreślono znaczenie dialogu chrześcijańsko-muzułmańskiego i wezwano wyznawców obu religii do ufnego dialogu w celu wspólnego stawiania czoła wyzwaniom naszych czasów. Orędzia przesyłane są do przywódców religijnych i państwowych oraz do ambasadorów większych krajów arabskich i muzułmańskich. Zdecydowana większość środowisk muzułmańskich widzi w tym geście wyraz serdeczności i szacunku.

Papieska Rady ds. Dialogu Międzyreligijnego reprezentuje Kościół katolicki w licznych forach katolicko-muzułmańskich. Jednym z ważniejszych jest powstały w 1995 roku Islamsko-Katolicki Komitet Łączności. W jego skład wchodzą cztery ważne organizacje islamskie: Światowa Liga Muzułmańska i Światowy Kongres Muzułmański z siedzibą w Arabii Saudyjskiej; Międzynarodowa Islamska Rada ds. Misji i Pomocy Humanitarnej w Kairze/Egipt oraz Islamska Organizacja Edukacji, Nauki i Kultury w Rabacie/Maroko. Przedstawiciele Komitetu spotykają się raz w roku, wymieniając informacje i doświadczenia w zakresie dialogu. Komitet wydaje również wspólne oświadczenia na temat istotnych wydarzeń dotyczących chrześcijan i muzułmanów. Ostatnie, dwunaste spotkanie Komitetu odbyło się w Brukseli w dniach 8-9 czerwca 2006 roku.

Innym ważnym forum dialogu chrześcijańsko-muzułmańskiego jest Komitet Wspólny skupiający przedstawicieli Stałego Komitetu ds. Dialogu z Religiami Monoteistycznymi Uniwersytetu al-Azhar w Kairze. Komitet powstał 28 maja 1998 roku. Coroczne spotkania Komitetu – odbywające się na zmianę w Rzymie i Kairze – nawiązują do wizyty Jana Pawła II w Al-Azhar, która miała miejsce 24 lutego 2000 roku. Dla muzułmanów jest to „Dzień Dialogu”.

Na szczególną uwagę zasługują kontakty Rady z oficjalnymi środowiskami dialogowymi Turcji i Iranu. 25 kwietnia 2002 roku podpisano deklarację z turecką delegacją rządową w sprawie promowania dialogu międzyreligijnego, czego szczególnym wyrazem są kontakty na szczeblu akademickim oraz współpraca profesorów Uniwersytetu w Ankarze i Papieskiego Uniwersytetu Gregoriańskiego w Rzymie.
W perspektywie „pozahierarchicznej” ogromną rolę w dialogu międzyreligijnym odgrywa Wspólnota Świętego Idziego. Ten specyficzny ruch świeckich urósł na przestrzeni 39 lat istnienia do rangi światowego mediatora w godzeniu konfliktów międzynarodowych. Wśród pięciu elementów charakteryzujących wspólnotę – oprócz modlitwy, przekazywania ewangelii, solidarności z ubogimi, ekumenizmu – znajduje się również dialog. Wyrazem zaangażowania wspólnoty na rzecz dialogu międzyreligijnego jest coroczna „Modlitwa dla Pokoju”, odmawiana w duchu wielkich spotkań w Asyżu. Tegoroczne spotkanie odbędzie się w Neapolu i przypadnie na początek wizyty pastoralnej Benedykta XVI, którą Ojciec Święty rozpocznie 21 października. Do udziału w modlitwie zgłosiło się ponad 300 przedstawicieli różnych religii z 70 krajów całego świata.

Przykładem zaangażowania chrześcijan różnych wyznań w dialog z islamem są tzw. Dni Arras (Journées d’Arras), które stanowią mniej sformalizowaną formę kontaktów międzyreligijnych. W ramach tych Dni na corocznych konferencjach gromadzą się przedstawiciele Kościołów chrześcijańskich z różnych krajów Europy. Pierwsza konferencja odbyła się w maju w 1980 roku w francuskiej miejscowości Arras, od której spotkania przyjęły swoją nazwę. Oprócz osób świeckich i organizacji międzynarodowych, reprezentujących oficjalne środowiska zaangażowane w dialog międzyreligijny, w spotkaniach uczestniczą przedstawiciele instytucji kościelnych oraz ośrodków akademickich. Temat każdej konferencji nawiązuje do sytuacji kraju gospodarza lub podejmuje kwestię dialogu chrześcijańsko-muzułmańskiego w kontekście aktualnych problemów. W tym roku spotkanie odbyło się po raz pierwszy w Polsce. W dniach 31 maja - 2 czerwca uczestnicy debatowali w Gdańsku na temat możliwości wspólnej modlitwy chrześcijan i muzułmanów.

Przyczynkiem do podjęcia tej kwestii była m.in. istniejąca w Polsce od 2001 roku praktyka Dnia Islamu i związane z nim spotkania modlitewne chrześcijan i muzułmanów. Tej wyjątkowej w skali światowej inicjatywie oraz innym polskim akcentom dialogu z muzułmanami poświęcimy następny odcinek naszego cyklu ”Wobec islamu”.

Pieniężno, lipiec 2007

publikujemy za Radio Watykańskie - cykl: Wobec islamu