Zaginione plemiona Izraela

O książce:

Czy słuszne są przedstawienia Jezusa jako blondyna o niebieskich oczach? Czy raczej powinien być przedstawiany jako ciemnoskóry mężczyzna o krótkich kręconych włosach? Czy wizerunki Czarnej Madonny potwierdzają tezę o jej afrykańskim pochodzeniu? Dlaczego takie pytania nabrały znaczenia w amerykańskich debatach społecznych, kulturalnych i religijnych? Książka podejmuje problematykę rasizmu we współczesnych koncepcjach religijnych w Stanach Zjednoczonych. Synteza kwestii rasowych i religijnych prowadziła do reinterpretacji tradycji judeochrześcijańskiej oraz islamskiej, wskazując zawsze na wyższość własnej grupy rasowej i szukania 'dowodów' na niższość rasową innych. Książka prezentuje koncepcje amerykańskich ruchów, takich jak Aryan Identity Movement, Black Jews, Nation of Islam, rastafarianizm w kontekście dziejów społeczno-politycznych, rozwoju teorii rasowych i rasistowskich, segregacji rasowej i Civil Rights Movement oraz polityki eugenicznej. Psychologiczne aspekty zjawiska rozpatrywane są w perspektywie teorii psychodynamicznych, behawioralnych i kognitywnych.

(Fragment)

Rastafarianie: Zaginione plemiona Izraela z Etiopii i Wysp Karaibskich

Rasizm i seksizm w rytmach reggae

Rastafarianizm stanowi jedno z nowych zjawisk religijnych. Interpretowany jest często, jako proces poszukiwania tożsamości etnicznej, rasowej i kulturowej w nowej formie ekspresji religijnej, wyrosłej na podłożu judeo-chrześcijańskim. Maria Libiszowska-Żółtkowska pisząc o rastafarianizmie, klasyfikuje go, jako nowy ruch religijny, wyrosły z dążeń „do wyzwolenia spod religijnej i kulturowej dominacji".

Dawał on nadzieję na powrót do wyidealizowanej ziemi przodków, wiarę w lepszą przyszłość i poczucie dumy z przynależności do rasy czarnej [230]. Podobną opinię wyraził R. J. Stewart. Uważał on, że pojawienie się rastafarianizmu w latach trzydziestych XX wieku było przede wszystkim dramatycznym wyzwaniem (dramatic challenge) społecznym. Według niego, ta forma afrykańskiego syjonizmu (African Zionist), w sposób upraszczający sprowadzana w popularnej percepcji do muzyki reggae i dreadlocks, stanowiła nie tylko religijno-społeczne marzenie uwolnienia z niewoli babilońskiej. Odbijała echem wykształconą już wówczas ludową, mitologiczną świadomość afrokaraibską, stanowiącą nieprzerwaną kontynuację wierzeń afrykańskich, adaptowanych do nowej sytuacji geograficznej, społecznej i kulturowej. Stanowi więc przykład procesu kontynuacji i przemian, tradycji i innowacji [231].

Odmienną opinię wyraził Noel Erskine. Podkreśla on aspekty rasistowskie w koncepcjach rastafariańskich, które daleko wykraczały poza poszukiwanie własnej godności i tożsamości. Nauki Garveya, wskazujące na konieczność budowania poczucia dumy etniczno-rasowej, zapoczątkowały rozwój ideologii, która ewoluowała w kierunku podkreślania własnej wyższości rasowej. Garvey nawoływał do spojrzenia na Boga i przekazy biblijne poprzez „oczy etiopskie", ale nigdy nie twierdził, że Bóg jest czarny i kieruje swe nauki wyłącznie do czarnych ludzi [232].

Ideę tę rozwinęli dopiero prorocy ruchu rastafariańskiego, przede wszystkim Leonard Howell, Joseph Nathaniel Hibbert, Ras Ishon Williams, którzy twierdzili, że rasa czarna jest najlepiej rozwiniętą fizycznie i intelektualnie rasą ludzką, nadrzędną w stosunku do rasy białej. Leonard Howell powtarzał nieustannie w swych naukach z lat 1933-1940, że „black people are superior to whites".

Wszyscy wspomniani wyżej ideologowie ruchu wierzyli, że przekazy biblijne były pisane przez czarnych ludzi i słowo Boże było wyraźnie adresowane wyłącznie do czarnych odbiorców. Twierdzili, że niegodziwi Europejczycy ukradli, przywłaszczyli sobie i zniekształcili interpretacje biblijne. Traktowani przez współwyznawców jako prorocy, nadawali swym naukom charakter objawień [233].

Odmienną interpretację zaproponowała Obiagele Lake analizująca koncepcje rastafariańskie z perspektywy feministycznej. Zwróciła ona uwagę na seksizm, dyskryminację kobiet w zdominowanych przez mężczyzn strukturach społecznych, kulturowych i religijnych. Dla Lake rastafarianizm, to przede wszystkim ideologia mężczyzn, w której kobiety mają być im całkowicie podporządkowane. Takie postawy i poglądy wynikają nie tyle z założeń doktrynalnych, ale z codziennych praktyk, opartych na zaleceniach biblijnych. Kobiety są postrzegane jako 'nieczyste', skażone menstruacją i rodzeniem dzieci.

Lake analizuje proces 'sakralizacji seksizmu', który traktuje seks i prokreację jako funkcje nieczyste, przeciwstawiając im 'dziewiczą czystość Marii, Matki Jezusa'. Taka deprecjacja kobiet wynika, według niej, z przejęcia tradycji judeochrześcijańskiej wraz z elementami oryginalnej kultury afrykańskiej.
Dla Lake symboliczne znaczenie ma fakt, że rastafarianie zwracaj ą się do kobiet 'daughter', czyli 'córko', traktując je w ten sposób jak niedorosłe i nieodpowiedzialne dzieci [234].

Zauważa też, że współcześnie kobiety rastafariańskie częściej określane są i określają siebie jako 'siostry', czyli 'sisters' [235]. W praktyce wierzenia rastafariańskie prowadzą do aktów dyskryminacyjnych. Posługuje się jako przykładem zasadą, że kobieta może stać się członkiem/uczestnikiem ruchu tylko za pośrednictwem mężczyzn, wprowadzających ją do wspólnoty i wyłącznie pod ich nadzorem i przewodnictwem [236].

Lake uważa też, że seksizm rastafariański wynika także ze specyficznej sytuacji, w której znaleźli się czarni mężczyźni w czasach niewoli. Doznane publicznie upokorzenia, utrata uprzywilejowanej pozycji społecznej prowadziła do zaniżenia ich samooceny. Lake wydaje się podążać drogą myślową Alfreda Adlera. W jego interpretacji kompleksu niższości i wyższości można odnaleźć przyczyny seksismu, konieczności deprecjonowania wartości innych grup dla kompensacji własnych problemów.

Według Lake, męska symbolika rastafariańska, posługująca się przede wszystkim wizerunkami lwa-samca, które wpłynęły także na wykształcenie specyficznej fryzury, dreadlocks, podobnej do lwiej grzywy, która podkreślać ma typowo męską godność, agresywność i tendencje do dominacji [237].
Podobne stanowisko z punktu widzenia postmodernistycznego i feministycznego, zajęła kanadyjska badaczka przedmiotu, Carole D. Yawney.