Nie mądrość świata tego...

Sobota 27 stycznia 2018 roku zostanie zapamiętana jako dzień, na który czekał chyba każdy, kto widział film „Ludzie Boga”. Papież Franciszek w tym dniu podpisał m.in. dekret, w którym uznał za męczenników bp. Pierre’a Claverie, dominikanina i ordynariusza algierskiego Oranu (zginął ze swoim kierowcą, muzułmaninem, przed wejściem do domu biskupiego) oraz 18 innych zakonnic i zakonników, wśród których znajduje się również 7 trapistów z klasztoru Najświętszej Maryi Panny z gór Atlasu w Tibhirine. – Każdy z nich był autentycznym świadkiem miłości Chrystusa, dialogu, otwartości na innych, przyjaźni i lojalności wobec Algierczyków. Oni nie oddali życia dla idei, dla sprawy, ale dla Niego – mówi GN o. Thomas Georgeon, trapista, postulator procesu beatyfikacyjnego algierskich męczenników, ludzi Boga, którzy wcale męczennikami zostać nie chcieli.

Prosta historia

W tej historii nic się „nie zgadza”. Katoliccy mnisi żyjący w zgodzie z muzułmanami, służący muzułmanom, a następnie ginący z rąk innych muzułmanów, walczących jednocześnie z muzułmańskim (choć laickim) rządem, stają się bohaterami dla muzułmanów i zarazem męczennikami Kościoła… Nic się „nie zgadza”, bo wolelibyśmy, by wszystko było tu czarno-białe i zerojedynkowe: źli (wszyscy) muzułmanie kontra dobrzy chrześcijanie. Owszem, trapiści z Tibhirine, podobnie jak pozostali algierscy męczennicy, nie zginęli z rąk kosmitów, tylko z rąk ludzi powołujących się na Koran. Tyle tylko, że ci, dla których są dziś bohaterami, to również nie żadni kosmici, tylko z krwi i kości muzułmanie. Moment historii, w jakim jesteśmy, w tym zwłaszcza kryzys uchodźczy, na który nie potrafiliśmy jak dotąd sensownie odpowiedzieć, próbuje wymusić na nas kategoryczny, bez żadnych niuansów, podział na „swoich” i „obcych”. Możliwe zatem, że przypadek algierskich męczenników, którym Watykan dekretem o męczeństwie otworzył właśnie drogę do beatyfikacji, jest większym wyzwaniem dla chrześcijan niż muzułmanów. Owszem, tych drugich musi prowokować do zadania paru pytań o istotę swojej religii, w której przyzwolenie na przemoc jest czymś poważniejszym niż tylko „wypadkiem przy pracy”. Problem islamu z samym sobą nie zwalnia jednak chrześcijan z podjęcia wyzwań, jakie stawia przed nami świadectwo męczenników. Mamy bowiem dwie możliwości: albo ich historią podeprzeć swoje własne uprzedzenia czy wrogość, albo odczytać z niej to, co oni sami w niej mówią.

Mam wybór

Cała dziewiętnastka męczenników zginęła w latach 1994–1996, w czasie trwającej dłużej wojny domowej w Algierii. Kraj, który w 1962 roku uzyskał niepodległość, był rządzony przez Front Wyzwolenia Narodowego, będący najpierw algierską wersją socjalizmu, później bardziej zliberalizowaną partią, stawiającą na świecki model państwa w społeczeństwie, w którym ponad 97 proc. stanowią muzułmanie. To w proteście przeciwko polityce partii powstał Islamski Front Ocalenia, który w 1991 roku wygrał pierwsze demokratyczne wybory. Przejęcie władzy przez islamistów chciała jednak zablokować armia. Front został zdelegalizowany, a część jego działaczy utworzyła Zbrojną Grupę Islamską, która zaczęła prowadzić partyzancką wojnę. Jej ofiarami stali się przede wszystkim zwykli obywatele Algierii, a więc niemal w 100 proc. muzułmanie. Warto uświadomić sobie ten kontekst, żeby zrozumieć, że śmierć mnichów z Tibhirine i pozostałych męczenników była częścią tego konfliktu, który nie miał charakteru antychrześcijańskiego w punkcie wyjścia, choć chrześcijanie byli naturalnym celem ataku dla grup, które dążyły do utworzenia z Algierii republiki islamskiej opartej na szarijacie jako jedynym źródle prawa.

W takim porządku chrześcijanie, a zwłaszcza katoliccy mnisi, musieli być solą w oku. Zwłaszcza że mieli wsparcie swoich muzułmańskich sąsiadów. W „Ludziach Boga” jest scena, w której w Wigilię Bożego Narodzenia do trapistów przychodzi razem ze swoim oddziałem jeden z przywódców Islamskiej Grupy Zbrojnej, Sayah Attiya. Żąda wydania leków i zapewnienia swoim oddziałom opieki medycznej. Przełożony wspólnoty, o. Christian, nie pozwala mu jednak wejść do klasztoru z bronią, wtedy terrorysta przystawia mu karabin do brzucha i mówi: „Nie masz wyboru”. Na co przeor trapistów odpowiada spokojnie: „Ja zawsze mam wybór”.

Męczennicy z przypadku?

Ten wybór stanie się dramatyczny w momencie, gdy rzeczywiście będzie się rozstrzygać los zakonników. Pracujący na roli, ale też prowadzący działalność edukacyjną i medyczną dla miejscowej ludności muzułmańskiej wiedzą, że w każdej chwili mogą zginąć, jednak nie chcą zostawiać ludzi, dla których tam żyją. Zdawali sobie sprawę, że bez przychodni lekarskiej, prowadzonej przez mnichów, muzułmańscy sąsiedzi zostaną pozbawieni podstawowej opieki.