Muzułmanie w Polsce: Potomkowie Tatarów

Dzikie hordy najeżdżające ciągle polskie pogranicze, palące wsie i miasteczka, mordujące albo biorące ludzi w niewolę, czyli jasyr. Tyle mniej więcej dowiadujemy się w szkole o Tatarach. W naszej kulturze utrwalił się też obraz Tatara – zdrajcy: Azji, syna Tuhaj-beja z "Pana Wołodyjowskiego".
To niesprawiedliwe. Bo kto dziś pamięta Tatara – muzułmanina, który uratował życie Janowi Sobieskiemu w bitwie pod Parkanami, albo innego, który był adiutantem Tadeusza Kościuszki? Kto wie, że naszych granic we wrześniu 1939 r. strzegł tatarski szwadron ułanów?
Polscy Tatarzy, mieszkający wśród nas od XIV wieku, zachowali wiarę przodków. Są zrzeszeni w Muzułmańskim Związku Religijnym. Pozostało ich ok. 4 tysięcy.

Jasyr Witolda
Pierwsza wzmianka o Tatarach mieszkających na ziemiach litewskich i polskich pochodzi z roku 1324, z tzw. kroniki franciszkańskiej Łukasza Waddinga. Było ich jednak bardzo mało. Osadnictwo tatarskie na większą skalę rozpoczęło się w czasach wielkiego księcia Witolda (ok. 1352-1430). Witold, w kilku wyprawach na Krym przeciwko Tatarom, wziął jeńców, których osiedlił potem przy granicy z Krzyżakami. Darował im wolność i ziemię, w zamian oczekując, że będą bronili granicy. Tatarom na Litwie musiało się żyć nie najgorzej, skoro potem wielu ich rodaków osiedlało się tam z własnej inicjatywy. Było ich tak wielu, że zakładali swoje własne, muzułmańskie wsie. Do takich enklaw islamu należały Łukiszki, Rudomina, Niemen, Kiera, Sorok-Tatary, Kołnokary i Kozakłary. W bitwie pod Grunwaldem oddziały litewskich Tatarów, pod wodzą chana Dżelala ad-Dina, odegrały ważną rolę.

Zasługi dzielnego rotmistrza
Potem Tatarzy osiedlali się również na ziemiach polskich. Byli lojalni, więc zezwalano im na zakładanie własnych szkół i świątyń. Według postanowień Unii Lubelskiej (1569), tworzącej Rzeczpospolitą Obojga Narodów, szlachta tatarska została, podobnie jak litewska, dopuszczona do polskich herbów. Rody szlacheckie Abramowiczów, Bielickich, Snarskich, Niedźwieckich, Makowieckich, Jakubowskich, czy Aleksandrowiczów wywodzą się spośród Tatarów.
Turecki historyk Ibrahim Pasza Peczewi (zm. 1640) pisał, że w Rzeczpospolitej było wówczas 60 tatarskich osiedli. Zamieszkiwało je kilkadziesiąt tysięcy ludzi.
W wojsku Tatarzy służyli w swoich własnych chorągwiach, pod znakiem półksiężyca. W roku 1683, w bitwie pod Parkanami, rotmistrz chorągwi tatarskiej, Samuel Krzeczkowski, ocalił życie królowi Janowi III Sobieskiemu. Wdzięczny monarcha podarował mu za to ziemię w Kruszynianach, Nietupach i Łużanach na Białostocczyźnie. W pierwszej z tych miejscowości do dziś istnieje drewniany meczet, wybudowany w XVIII wieku. Jest to jeden z dwóch istniejących w Polsce zabytkowych meczetów. Drugi, pochodzący z XIX wieku, znajduje się również na Białostoczyźnie, w Bohonikach. Ta wioska także należała do tatarskiego żołnierza Sobieskiego – rotmistrza Olejewskiego.