Zdrajcy czy kozły ofiarne?

  Wikimedia (PD) Faustyn Socyn
Ich wygnanie z kraju postrzega się jako pierwszą wielką emigrację w dziejach Polski.  Dlaczego do niej doszło? Właśnie na to pytanie stara się odpowiedzieć Węgłowski w artykule „Bracia Polscy – zdrajcy, czy kozły ofiarne?”.

„W 1658 r. sejm postawił braci pod ścianą: albo wyrzekną się swojej wiary, albo mają wynosić się z Rzeczypospolitej” – pisze dziennikarz miesięcznika „Focus Historia”. Dlaczego akurat im postawiono takie ultimatum,  a nie np. luteranom, czy kalwinistom?

Za tymi pierwszymi stać miały zamożne, pruskie miasta, z którymi nikt raczej nie miał zamiaru zadzierać. Za tymi drugimi natomiast wpływowi protektorzy z krajów ościennych. Być może dlatego uderzono w najsłabszych liczebnie i najbardziej znienawidzonych socynian (nazwa od Faustyna Socyna – współtwórcy doktryny Braci Polskich, który po ucieczce z Toskanii przebywał w Krakowie).

Skąd owa nienawiść? Może chodziło o to, że Bracia Polscy sprzeciwiali się boskości Jezusa i kultowi maryjnemu? Może o to, iż propagowali pacyfizm, zaś w czasie potopu spiskowali ze Szwedami? A może powodem była postępowość, ferment intelektualny emanujący z kręgów ich Akademii Rakowskiej oraz obawy, że doprowadzą do buntu chłopów i zniesienia pańszczyzny?

Więcej na ten temat w najnowszym numerze miesięcznika „Focus Historia”, a o Braciach Polskich przeczytasz także tutaj