Antykoncepcja i aborcja

Dyskusja na temat środków antykoncepcyjnych dotyczyła przede wszystkim stosunku przerywanego – coitus interruptus (azl), poza tym obejmuje ona także przyjmowanie zarówno przez kobietę, jak i stosowanie przez mężczyznę innych środków zapobiegających ciąży. W przeciwieństwie do stanowiska Kościoła rzymskokatolickiego islam zezwala więc na stosowanie antykoncepcji, zalecając przede wszystkim stosunek przerywany; zakazuje natomiast sterylizacji.

Stosunek przerywany był w czasach Mahometa jednym z najpowszechniejszych sposobów zapobiegania zajściu w ciążę. Jak podają hadisy, prorok sam go stosował i zalecał tę metodę innym. Na podstawie popularnej w prawodawstwie islamskim zasady analogii (kijas) wielu uczonych muzułmańskich zalegalizowało stosowanie także innych środków antykoncepcyjnych. Opinie w tym względzie są jednak podzielone. Jeśli chodzi o stosunek przerywany, to jest on w dalszym ciągu uznawany za legalny pod warunkiem, że oboje małżonkowie wyrażą nań zgodę. Jeśli któryś z małżonków (a zwłaszcza żona) zapragnie potomstwa lub pełnej satysfakcji seksualnej podczas stosunku, druga strona jest zobowiązana uszanować te pragnienia i dostosować się do nich.

W XI wieku stanowisko wobec zagadnień regulacji poczęć i antykoncepcji zajął słynny teolog muzułmański Al-Ghazali (1058-1111). Jego zdaniem stosowanie środków, które nie doprowadzają do zapłodnienia, jest pod pewnymi warunkami dozwolone. Za wystarczające uznał na przykład trudną sytuację materialną rodziny wielodzietnej, a także ochronę życia kobiety oraz obawy przed uzasadnionymi komplikacjami, które mogłyby zaistnieć. Dla żyjącego w tym samym wieku Ibn Hazma jakakolwiek forma antykoncepcji jest dzieciobójstwem, którego Koran jednoznacznie zakazuje: „I nie zabijajcie waszych dzieci z obawy przed niedostatkiem. My im damy zaopatrzenie, podobnie jak wam. Zaiste, zabijanie ich jest wielkim grzechem!” (17,31).

Mając na uwadze troskę o życie i zdrowie kobiety oraz względy materialne, zezwala się muzułmanom na stosowanie współcześnie różnych sposobów antykoncepcyjnych. W XX wieku w różnych częściach świata muzułmańskiego wydano w tej kwestii kilka ważnych opinii prawnych. W 1937 roku wielki mufti Egiptu wydał fatwę, w której zezwolił na stosowanie antykoncepcji pod wspomnianymi wyżej warunkami (zgoda małżonków oraz troska o zdrowie kobiety lub materialna sytuacja rodziny). W Algierii wielki mufti uzależnił przyzwolenie na antykoncepcję od zapewnienia, że nie doprowadzi ona do trwałej bezpłodności. Na uwagę zasługuje także oficjalna opinia prawna, którą w 2003 roku ogłosił Sajjid Tantawi, szejch słynnego uniwersytetu Al-Azhar w Kairze. Uznał on antykoncepcję za legalną, jeśli nastąpi za zgodą obojga małżonków lub zaleci ją lekarz. W niektórych krajach muzułmańskich, jak na przykład w Kuwejcie, pigułki i inne środki antykoncepcyjne są powszechnie dostępne w aptekach. Współcześni krytycy antykoncepcji uważają natomiast, że jest ona w istocie swej nieislamska, a ograniczenie liczby urodzeń ze względów ekonomicznych jest wyrazem zwątpienia w Bożą opatrzność.

Mimo iż muzułmanie występują przeciwko aborcji, to jednak pojmują ją zupełnie inaczej niż świat chrześcijański. Wśród teologów muzułmańskich sporną kwestią pozostaje ustalenie momentu, od kiedy zarodek ludzki posiada duszę, a tym samym nie można go już usunąć z łona matki. Koran opisuje to w następujący sposób: „Stworzyliśmy człowieka z ekstraktu gliny. Następnie umieściliśmy go – jako kroplę nasienia – w naczyniu solidnym. Następnie stworzyliśmy z kropli nasienia grudkę krwi zakrzepłej; potem stworzyliśmy z tej grudki krwi zakrzepłej zalążek ciała; a z tego zalążka stworzyliśmy kości; wtedy oblekaliśmy te kości ciałem; następnie uczyniliśmy go innym stworzeniem. Niech będzie błogosławiony Bóg, najlepszy ze stwórców”(23,12-14).

Wynika z tego, że połączenie duszy z ciałem odbywa się w ostatnim z opisanych etapów rozwoju. Biorąc pod uwagę fakt, że do tego czasu istnieje możliwość pozbycia się zarodka, oznacza to, że – według chrześcijańskiej koncepcji – zdecydowana większość muzułmańskich uczonych zezwala na aborcję. Jeśli chodzi o sporny moment połączenia duszy z ciałem, to wskazują oni na kilka możliwości, uznając, że następuje on w 60. lub 90. dniu od poczęcia. Najbardziej rozpowszechniona jest jednak opinia, że ma to miejsce w 120. dniu od powstania zarodka. Jeśli podczas ciąży lub porodu wystąpią komplikacje, należy zawsze ratować matkę.

Coraz powszechniejszy staje się zakaz usuwania ciąży w ogóle, który obowiązuje od samego poczęcia. Przeciwnicy aborcji przytaczają fragment sury Jonasz, która opisuje wszechmoc Stwórcy nad całym stworzeniem i Jego władzę nad istnieniem, również tym poczętym: „Do Niego należy to, co jest w niebiosach, i to, co jest na ziemi. A wy nie macie żadnej władzy nad tym” (10,26).

Podczas zorganizowanej przez ONZ Międzynarodowej Konferencji Demograficznej i Rozwoju w Kairze w 1994 roku muzułmanie i katolicy (tj. przedstawiciele świata islamskiego i delegacja watykańska) zajęli wspólne stanowisko, sprzeciwiając się podpisaniu deklaracji, która ułatwiała dostęp do aborcji.

publikujemy za Radio Watykańskie - cykl: Wobec islamu