Islam w USA

Na początku XX wieku grupa czarnych Amerykanów przyjęła islam. Muzułmanie jawili im się jako braterska wspólnota przekraczająca granice rasowe i etniczne w przeciwieństwie do chrześcijaństwa, które z kolei kojarzyli z religią białych ciemiężycieli. Wzrost liczby muzułmanów tego środowiska przyczynił się do powstania w latach 30. minionego stulecia jednego z najbardziej separatystycznych ruchów religijnych w Ameryce, „Ludu Islamu”. Mimo iż w oficjalnej nazwie pojawia się „islam”, jest to ugrupowanie nieortodoksyjne, wykorzystujące wprawdzie wiele elementów muzułmańskich, ale ideologicznie przepełnione czarnym rasizmem.

Początki ugrupowania sięgają 1930 roku, kiedy w getcie Detroit pojawił się nieznany nikomu W. D. Fard Muhammad. Powołując się na Koran i Biblię, nawoływał do zjednoczenia i wyzwolenia czarnej społeczności. Głosił m.in., że Murzyni nie są prawdziwymi Amerykanami i dlatego nie muszą być lojalni wobec państwa. Odrzucał dominację białego człowieka i występował z ostrą krytyką chrześcijaństwa, wskazując, że prawdziwą religią jest ta, którą wyznaje czarna rasa. Zwolennicy nazywali go wielkim mahdim lub mesjaszem. Fard zniknął jednak w tajemniczych okolicznościach w roku 1934.

Jego następcą został Robert Poole (1897-1975), znany jako Elijah Poole, a po przejściu na islam – Elijah Muhammad. To właśnie on nadał „Ludowi Islamu” jeszcze wyraźniejszy charakter separatystyczny. Między innymi dlatego uważa się go za rzeczywistego założyciela murzyńsko-islamskiego ruchu narodowego. Jego apokaliptyczne przesłanie zapowiadało kres białej rasy w Ameryce i powstanie prawdziwej wspólnoty „czarnego narodu wybranego”.

W głoszonych teoriach Elijah Muhammad podkreślał polityczny, ekonomiczny i religijny ucisk, który prowadził czarną społeczność do zubożenia i uzależnienia. Jednocześnie jego przesłanie dawało biednym i bezrobotnym poczucie przynależności do wspólnoty, w której podkreślano wartości rodzinne i w purytański sposób egzekwowano dyscyplinę, pracowitość i oszczędność. We wspólnocie tej obowiązywał także ostry zakaz uprawiania hazardu oraz spożywania alkoholu, narkotyków i wieprzowiny. Wiele elementów „Ludu Islamu” odbiegało jednak od ortodoksyjnych zasad i rytuałów islamskich.

Na przykład,  Elijaha Muhammada uznawano za wysłannika Boga, odbierając tym samym nadrzędne miejsce prorokowi Mahometowi. Odrzucono także pielgrzymkę i zmieniono charakter rytualnej modlitwy. Dla zwolenników „Ludu Islamu” to nie meczet, lecz „świątynia” (Temple) była miejscem modlitwy. Zamiast głoszonego przez islam braterstwa wszystkich muzułmanów, „Lud Islamu” propagował radykalny separacjonizm czarnej rasy, a jego celem było stworzenie Czarnej Ameryki. W latach 1959-1963 „Lud Islamu” znajdował się w opozycji do ruchu, na czele którego stał Martin Luter King.

Uczniem i bliskim współpracownikiem Elijaha Muhammada, a zarazem czołowym działaczem „Ludu Islamu” był Malcolm X (1925-1965), znany wcześniej jako Malcolm Little. Jako charyzmatyczny kaznodzieja o radykalnych przekonaniach zdobywał on coraz liczniejsze rzesze członków, głównie ze środowisk najuboższych. Na początku lat 60. zmienił swoje poglądy do tego stopnia, że w 1963 roku opuścił „Lud Islamu” i założył nowe ugrupowanie, któremu nadano ogólną nazwę „Czarni Muzułmanie”. Do podjęcia tych decyzji przyczynił się m.in. konflikt z Elijahem Muhammadem. Przełomowym wydarzeniem w życiu Malcolma X była jednak odbyta w 1964 roku pielgrzymka do Mekki, podczas której doświadczył muzułmańskiej wspólnoty i odkrył zasady ortodoksyjnego islamu w wydaniu sunnickim. Na znak swej wewnętrznej przemiany przyjął imię Al-Hadżdż Malik Asz-Szabazz (Al-Hajj Malik El-Shabazz). Zmienił się też całkowicie jego stosunek do czarnego nacjonalizmu i rasizmu. Po zamachu na Malcolma X w 1965 roku, dokonanym prawdopodobnie przez członków „Ludu Islamu”, ucichło zainteresowanie tymi ugrupowaniami.

Uwaga amerykańskiej opinii publicznej skupiła się na nich ponownie dziesięć lat później, po śmierci Elijaha Muhammada. W 1975 roku na czele ruchu stanął jego syn, Wallace D. Muhammad, który jeszcze za życia Malcolma X kwestionował głoszone przez swego ojca teorie i strategię działań. Jako nowy lider obrał kierunek zapoczątkowany przez „Czarnych Muzułmanów”. Wyrazem dokonujących się przemian było między innymi zbliżenie się do ortodoksyjnego islamu sunnickiego i zlikwidowanie jednostek paramilitarnych. Ugrupowaniu nadano także nową nazwę „Amerykańska Misja Muzułmańska” (American Muslim Mission). W odpowiedzi na zachodzące zmiany jeden z bliskich współpracowników Elijaha Muhammada, Louis Farrakhan, doprowadził w 1978 roku do ożywienia radykalnych środowisk „Ludu Islamu”. Pod wodzą Farrakhana ruch – oprócz charakteru rasistowskiego –  stał się również antysemicki.

Polaryzacja muzułmańskich środowisk afroamerykańskich, do której doszło w drugiej połowie minionego stulecia utrzymuje się nadal. Zauważa się jednak dominację tendencji umiarkowanych. „Lud Islamu” i „Czarni Muzułmanie” na stałe wpisali się w historię murzyńskiej ludności Stanów Zjednoczonych.

Pieniężno, kwiecień 2008 r.

Cykl Wobec Islamu emitowany jest w Radiu Watykańskim