Muzyka i religia w starożytnych Chinach

Jej obecność w życiu religijnym, związek z kultem, obrzędami nie pozostawał bez znaczenia stanowiąc często swoisty pomost pomiędzy światem bogów a światem ludzi. Dlaczego właśnie muzyka? Ponieważ wywołuje ona emocje, a jeśli jest to określona muzyka, odpowiednio dobrana, wpływać może również na charakter modlitwy. Aby zrozumieć funkcję oraz oddziaływanie muzyki należy przyjrzeć się bliżej samej kulturze starożytnych cywilizacji.

Muzyka w starożytnych Chinach
Chiny są drugą, obok Mezopotamii, kolebką najstarszej i do dziś przetrwałej cywilizacji światowej. Początki kultury chińskiej, poświadczone przez źródła (wykopaliska z Anjangu), sięgają poł. II tysiąclecia p.n.e. Na podstawie cech stylistycznych i materiału użytego do budowy instrumentów przypuszcza się jednak, że kultura muzyczna Chin jest znacznie starsza. Do jej istotnych cech należy niespotykana w innych kulturach ciągłość tradycji. Wyjątkowa odrębność muz. chińskiej wynikała w znacznym stopniu ze związku z religią i filozofią; narzuciły one muzyce niezmienne normy, miary, zakazy i nakazy, których należało rygorystycznie przestrzegać. Podstawowym wyznacznikiem kultury w Chinach była filozofia. Miejsce, które w innych cywilizacjach starożytnych zajmowała religia zostało zastąpione koncepcjami filozoficznymi skupiającymi swą uwagę na życiu doczesnym.

Do najważniejszych koncepcji należały: konfucjanizm i taoizm, które przez kilka pierwszych wieków swego istnienia nie posiadały odniesień teologicznych, zyskały je dopiero w okresie panowania dynastii Han. System konfucjański, rozwinięty z nauk Konfucjusza, był sposobem myślenia i podejścia do życia. Wierzono, że obowiązek i szczęście człowieka zależą od podporządkowania się "Woli Niebios" – najwyższej zasadzie duchowej, która reguluje bieg wypadków i stosunki międzyludzkie. Drugi z systemów – taoizm (daoizm) odnosił się do mistycznej siły sprawczej wszystkich wydarzeń, do biegu samych zdarzeń i do religijnej drogi, którą należy iść. W przeciwieństwie do konfucjanizmu opowiadał się za spontanicznością i naturalnością. Znaczenie muzyki jasno określał system konfucjański uznając ją za jedną z głównych sił regulujących porządek wszechświata. Muzyka, będąc jednym z przejawów Wielkiej Jedności Kosmosu podlegała pewnym prawom, których przestrzeganie gwarantowało zachowanie ładu w społeczeństwie i w całym świecie. Każdy instrument muzyczny przyporządkowany był jednej stronie świata, określonej porze roku, substancji czy zjawisku (np. dzwony były symbolem zachodu, jesieni, metalu i wilgoci); dwanaście dźwięków skali odpowiadało dwunastu miesiącom oraz zwierzętom, które je symbolizowały. Duże znaczenie miał fakt, że muzyka, w przeciwieństwie do innych składników wszechświata – przestrzeni, czasu, substancji, sił, pozostawała pod kontrolą człowieka. Człowiek mógł wpływać w ten sposób na harmonię Kosmosu.


Chińczycy wysoko oceniali możliwość oddziaływania muzyki na życie człowieka. Odpowiednia muzyka pomagała w osiągnięciu równowagi i spokoju regulując tym samym nastroje społeczne. Zainteresowanie władców sprawami muzyki przyczyniło się do powstania Cesarskiego Biura Muzyki odpowiedzialnego za wszystko co wiązało się z tworzeniem, wykonywaniem i odbiorem muzyki. Obok Cesarskiego Biura Muzyki istniała także Cesarska Akademia Muzyki odpowiedzialna między innymi za kształcenie muzyków, zwłaszcza dworskich. Powstające w ten sposób zespoły cesarskie składały się z wielkiej liczby muzyków, głównie instrumentalistów, których zadaniem było uświetnianie ceremonii religijnych i uroczystości pałacowych. Funkcjonowały również orkiestry wojskowe oraz oddzielne zespoły śpiewaków i tancerzy.


Szczególne znaczenie przypisuje się muzyce instrumentalnej, która posiadała głębokie uzasadnienie w doktrynach filozoficznych. Wiązało się to z kontemplacją muzyki, której nieodzownym elementem były długo wybrzmiewające, nie przerywane i nie zmieniające się dźwięki wybranych instrumentów. Pojedynczy dźwięk, a w szczególności jego barwa, wywoływała u słuchacza określone emocje oddziałujące na jego stan ducha. Najczęściej wykorzystywano do tego celu różne rodzaje gongów strojonych do instrumentu podstawowego - Żółtego Dzwonu, który podobnie jak kamerton, wyznaczał dźwięk podstawowy i "rodził" wszystkie pozostałe dźwięki.