Dialog chrześcijańsko-żydowski: Święty obowiązek przemyśleć na nowo relację wiary chrześcijańskiej do Żydów i judaizmu

Od swych początków w roku 1969 Grupa Uczonych Chrześcijańskich zmierzała do wypracowania bardziej adekwatnej chrześcijańskiej teologii relacji pomiędzy Kościołem a judaizmem. Pracując nad tym zagadnieniem pod zmieniającym się zarządem na przestrzeni ponad trzydziestu lat, członkowie naszego towarzystwa, zrzeszającego protestanckich i rzymskokatolickich biblistów, historyków i teologów, opublikowali wiele tomów na temat stosunków chrześcijańsko-żydowskich.

Nasza praca ma kontekst historyczny. Przez większość lat w ciągu minionych dwóch tysiącleci chrześcijanie w sposób błędny przedstawiali Żydów jako niewiernych, obciążając ich zbiorową odpowiedzialnością za śmierć Jezusa i utrzymując, iż z tego powodu zostali oni przez Boga przeklęci. Zgodnie z wielu oficjalnymi deklaracjami chrześcijańskimi, odrzucamy to oskarżenie jako fałsz historyczny i tezę nieprawdziwą teologicznie. Sugeruje ono, że Bóg może być niewierny wiecznemu przymierzu z ludem żydowskim. Ze wstydem wyznajemy, że ten zniekształcony obraz Żydów sprowadził na nich cierpienie. Wyrażamy skruchę za to nauczanie pogardy. Nasza pokuta wymaga, abyśmy tworzyli nowe nauczanie szacunku. Zadanie to jest ważne w każdym czasie, ale katastrofalny kryzys na Bliskim Wschodzie i odrodzenie się antysemityzmu na całym świecie nadają mu szczególnie pilny charakter.
Uważamy, że rewizja chrześcijańskiego nauczania o Żydach i judaizmie jest głównym i nieodzownym obowiązkiem teologii w naszych czasach. Jest rzeczą konieczną, aby chrześcijaństwo zarówno rozumiało, jak i przedstawiało judaizm w sposób właściwy, nie tylko ze względu na sprawiedliwość wobec ludu żydowskiego, ale także ze względu na integralność chrześcijańskiej wiary, której nie da się głosić bez odniesienia do judaizmu. Co więcej, ponieważ istnieje unikalna więź pomiędzy chrześcijaństwem a judaizmem, ożywienie naszego szacunku dla życia religijnego Żydów pogłębi naszą chrześcijańską wiarę. Nasze przekonania opieramy na trwających badaniach naukowych i oficjalnych oświadczeniach wielu wyznań chrześcijańskich na przestrzeni ostatniego półwiecza.
Jesteśmy wdzięczni za okazaną przez wielu Żydów chęć zaangażowania się w dialog i wspólne badania. Z radością przyjęliśmy opublikowanie 10 września 2000 roku historycznej deklaracji Dabru emet - żydowskiego oświadczenia o chrześcijanach i chrześcijaństwie przez żydowskich uczonych pod egidą Instytutu Badań nad Chrześcijaństwem i Judaizmem w Baltimore (Institute for Christian and Jewish Studies). Dokument ten, podpisany przez wybitnych rabinów i uczonych żydowskich, wezwał Żydów, aby zrewidowali swoje rozumienie chrześcijaństwa.
Zachęceni pracą zarówno uczonych żydowskich, jak i naszych chrześcijańskich kolegów, prezentujemy poniżej dziesięć stwierdzeń, pragnąc, aby wzięli je pod rozwagę nasi bracia chrześcijanie. Wzywamy wszystkich chrześcijan do refleksji nad ich wiarą w świetle tych stwierdzeń. Uważamy taką refleksję za nasz święty obowiązek.

1. Przymierze Boga z ludem żydowskim trwa na wieki
Przez wieki chrześcijanie utrzymywali, że przymierze żydowskie zostało zastąpione bądź wyparte przez ich przymierze z Bogiem. Odrzucamy to przekonanie. Wierzymy, że Bóg nie odwołuje swych Boskich obietnic. Twierdzimy, że Bóg trwa w przymierzu zarówno z Żydami, jak i z chrześcijanami. W sposób tragiczny, bojowa teologia zastępstwa ma wciąż jeszcze wpływ na chrześcijańską wiarę, kult i praktyki, pomimo że została odrzucona przez liczne Kościoły chrześcijańskie i wielu chrześcijan już jej nie akceptuje. Uznanie przez nas stałej ważności judaizmu posiada implikacje dla wszystkich aspektów chrześcijańskiego życia.

2. Jezus z Nazaretu żył i nauczał jako wierny Żyd
Chrześcijanie czczą Boga Izraela w Jezusie Chrystusie i przez Niego. Jednakże teoria zastępstwa przez wieki skłaniała chrześcijan do mówienia o Jezusie jako przeciwniku judaizmu. Jest to mniemanie błędne historycznie. Życie i nauczanie Jezusa zostały ukształtowane przez żydowski kult, etykę i praktyki. Inspirowały Go i karmiły Pisma Jego ludu. Jest rzeczą konieczną, aby chrześcijańskie nauczanie w czasach dzisiejszych ukazywało ziemskie życie Jezusa jako włączone w nieustanne żydowskie dążenie do przeżywania przymierza z Bogiem w codzienności.

3. Starożytne konflikty nie mogą rzutować na obecne relacje pomiędzy chrześcijanami a Żydami
Chociaż współcześnie znamy chrześcijaństwo i judaizm jako odrębne religie, to przyszły Kościół był, przez wiele dziesiątków lat po zakończeniu posługi i zmartwychwstaniu Jezusa, ruchem w łonie wspólnoty żydowskiej. Zniszczenie przez wojska rzymskie Świątyni Jerozolimskiej w 70 roku spowodowało kryzys wśród Żydów. Różne ugrupowania, w tym chrześcijaństwo i wczesny judaizm rabiniczny, rywalizowały o przywództwo we wspólnocie żydowskiej, a każde podawało się za jedynego spadkobiercę biblijnego Izraela. Ewangelie odzwierciedlają to współzawodnictwo, w którym strony obrzucały się nawzajem rozmaitymi oskarżeniami. Chrześcijańskie zarzuty hipokryzji i legalizmu przedstawiają judaizm w sposób fałszywy i stanowią niechlubny fundament tożsamości chrześcijańskiej.

4. Judaizm jest żywą wiarą ubogaconą przez stulecia rozwoju
Wielu chrześcijan popełnia błąd stawiając znak równości pomiędzy judaizmem a biblijnym Izraelem. Jednakże judaizm, podobnie jak chrześcijaństwo, rozwinął nowe formy wierzeń i praktyk w stuleciach, które nastąpiły po zniszczeniu Świątyni. Tradycja rabiniczna postawiła nowe akcenty i ukształtowała nowe rozumienie istniejących praktyk, takich jak modlitwa wspólnotowa, studium Tory i uczynki miłosierdzia. W ten sposób Żydzi mogli przeżywać przymierze w świecie bez Świątyni. Z czasem zgromadzili obszerną ilość literatury interpretacyjnej, która nieustannie wzbogaca żydowskie życie, wiarę i tożsamość. Chrześcijanie nie są w stanie zrozumieć w pełni judaizmu, jeśli nie biorą pod uwagę jego pobiblijnego rozwoju, który może także wzbogacić i umocnić wiarę chrześcijańską.

5. Biblia zarazem łączy i dzieli Żydów i chrześcijan
Niektórzy współcześni Żydzi i chrześcijanie, studiując wspólnie Biblię odkrywają nowe sposoby czytania, które umożliwiają głębszy szacunek dla obu tradycji. Choć obie wspólnoty czerpią z tych samych tekstów biblijnych starożytnego Izraela, rozwinęły one odmienne tradycje interpretacji. Chrześcijanie patrzą na nie przez pryzmat Nowego Testamentu, natomiast Żydzi rozumieją te Pisma poprzez tradycje komentarzy rabinicznych.
Nazywanie pierwszej części chrześcijańskiej Biblii "Starym Testamentem" może błędnie sugerować, że teksty te są przestarzałe. Wyrażenia alternatywne - "Biblia Hebrajska", "Pierwszy Testament" czy "Wspólny Testament" - choć także problematyczne, mogą w lepszy sposób wyrazić odnowione uznanie Kościoła dla trwałej mocy tych Pism zarówno dla Żydów, jak i chrześcijan.

6. Uznanie trwałego przymierza Boga z ludem żydowskim posiada konsekwencje dla rozumienia zbawienia przez chrześcijan
Chrześcijanie doznają zbawczej mocy Boga w osobie Jezusa Chrystusa i wierzą, że moc ta jest dostępna w Nim dla wszystkich ludzi. Dlatego przez wieki chrześcijanie nauczali, że zbawienie jest dostępne jedynie przez Jezusa Chrystusa. Po uświadomieniu sobie w ostatnich czasach tego, że przymierze Boga z Żydami jest wieczne, chrześcijanie obecnie są w stanie uznać działanie odkupieńczej mocy Boga w tradycji żydowskiej. Skoro Żydzi, nie podzielając naszej wiary w Chrystusa, pozostają w zbawczym przymierzu z Bogiem, chrześcijanie potrzebują nowych sposobów rozumienia powszechnego znaczenia Chrystusa.

7. Żydzi nie powinni być przedmiotem nawracania przez chrześcijan
W świetle przekonania, że Żydzi trwają w wiecznym przymierzu z Bogiem, wyrzekamy się misjonarskich wysiłków zmierzających do nawracania Żydów na chrześcijaństwo. Jednocześnie cieszą nas okazje do wzajemnego składania przez Żydów i chrześcijan świadectwa o tym, jak jedni i drudzy doświadczają zbawczych dróg Boga. Ani Żydzi, ani chrześcijanie nie mogą zasadnie twierdzić, że posiedli całkowitą lub wyłączną znajomość Boga.

8. Kult chrześcijański uczący pogardy dla judaizmu obraża Boga
Nowy Testament zawiera fragmenty, które często rodziły negatywne postawy wobec Żydów i judaizmu. Korzystanie z tych tekstów w kontekście sprawowanego kultu zwiększa prawdopodobieństwo wrogości wobec Żydów. Także chrześcijańska teologia antyżydowska kształtowała kult w sposób oczerniający Żydów i budzący do nich pogardę. Wzywamy przełożonych Kościołów do dokonania przeglądu czytań biblijnych, modlitw, układu lekcjonarzy, kazań i hymnów celem usunięcia zniekształconego obrazu judaizmu. Zreformowane życie liturgiczne chrześcijan powinno wyrażać nową relację z ludem żydowskim, oddając w ten sposób cześć Bogu.

9. Uznajemy znaczenie ziemi Izraela dla życia ludu żydowskiego
Ziemia Izraela zawsze miała centralne znaczenie dla Żydów. Jednakże teologia chrześcijańska uczyła, że Żydzi skazali się na bezdomność przez odrzucenie Bożego Mesjasza. Taka teoria zastępstwa wykluczała jakąkolwiek możliwość zrozumienia przez chrześcijan przywiązania Żydów do ziemi Izraela. Teologowie chrześcijańscy nie mogą dłużej pomijać tego węzłowego problemu, zwłaszcza w kontekście złożonego i długotrwałego konfliktu wokół tej ziemi. Uznając, że zarówno Izraelczycy, jak i Palestyńczycy mają prawo do życia w pokoju i bezpieczeństwie w swojej ojczyźnie, wzywamy do wysiłków na rzecz sprawiedliwego pokoju pomiędzy wszystkimi narodami w tym regionie.

10. Chrześcijanie powinni wspólnie z Żydami pracować na rzecz uzdrowienia świata
Już prawie od wieku Żydzi i chrześcijanie w Stanach Zjednoczonych współpracują ze sobą nad ważnymi kwestiami społecznymi, takimi jak prawa pracownicze i prawa obywatelskie. W dzisiejszych czasach, kiedy nasilają się gwałt i terroryzm, musimy wzmocnić nasze wspólne wysiłki na rzecz sprawiedliwości i pokoju, do których wzywają nas zarówno prorocy Izraela, jak i Jezus. Wspólne starania Żydów i chrześcijan oferują wizję ludzkiej solidarności i dostarczają modelu współpracy z ludźmi o innej tradycji religijnej.

za KAI