Muzułmańskie zwyczaje: obrzezanie

Muzułmanie uznali je za swoje i włączyli do zasad religijnych. Do tego stopnia, że rytuał ten stał się istotnym elementem islamskiej tożsamości. Hadisy opisują obrzezanie (hitan) jako powszechną praktykę wczesnej gminy muzułmańskiej. Wymieniają też liczne postacie, które poddały się temu rytuałowi, wskazując szczególnie na – obrzezanego w wieku 80 lat – Abrahama. Wśród muzułmanów panuje powszechne przekonanie, że dopiero po obrzezaniu muzułmanin staje się pełnowartościowym członkiem wspólnoty. Dotyczy to również konwertytów, od których wymaga się obrzezania jako warunku przejścia na islam.

Mimo iż obrzezanie uznaje się potocznie za wyraz islamskiej ortodoksji, nie oznacza to jednak, że ma ono charakter uniwersalny. Ze względu na zróżnicowanie kulturowe i etniczne trudno w islamie doszukać się jednoznacznego wyjaśnienia tego rytuału. W Koranie nie ma wersetów, które wyraźnie nakazywałyby obrzezania. Jego podstawę stanowią przepisy prawa muzułmańskiego. Jednak szkoły prawne różnie je interpretują. Dla szafi’itów obrzezanie jest religijnym obowiązkiem, obejmującym również kobiety. Natomiast zwolennicy szkoły malikickiej wyznają zasadę dobrowolności poddania się temu rytuałowi, aczkolwiek bardzo go zalecają, przywołując przykład proroka Mahometa.

Ze społecznego punktu widzenia obrzezanie oznacza wejście dziecka w świat ludzi dorosłych oraz przejęcie określonych obowiązków. W perspektywie religijnej potwierdza ono islamską prawdę o poddaniu się Bożej woli i akceptacji Jego przykazań. Zmiany dokonane na narządach płciowych są symbolicznym uznaniem Bożej dominacji nad cielesnymi pożądaniami człowieka oraz wyrazem religijnych zobowiązań muzułmanina. Niektóre źródła muzułmańskie mówią o obrzezaniu w kontekście oczyszczenia, dlatego współcześnie spotkać można zamienne stosowanie terminologii odnoszącej się do obu praktyk.

W islamie nie ma dokładnie sprecyzowanego czasu, kiedy należy dokonać obrzezania. W każdym wypadku musi ono nastąpić przed osiągnięciem dojrzałości płciowej. W rzeczywistości oznacza to ogromną rozpiętość w praktykowaniu obrzezania dzieci. W Europie i w Stanach Zjednoczonych Ameryki Północnej rodzice muzułmańscy decydują się na przeprowadzenie obrzezania swoich pociech zaraz po urodzeniu lub kilka dni później. Natomiast na Bliskim Wschodzie i w innych częściach islamskiego świata ma ono miejsce podczas osobnego rytuału między drugim a dwunastym (czasami nawet piętnastym) rokiem życia dziecka. W przeszłości obrzezania dokonywał fryzjer (dosłownie golibroda). Współcześnie podejmują się tego lekarze i specjaliści, przeprowadzając obrzezanie nierzadko na całych grupach młodych muzułmanów.

W przypadku chłopców obrzezanie polega na obcięciu napletka, natomiast dziewczętom usuwa się łechtaczkę. O ile obrzezanie chłopców jest wydarzeniem publicznym, o tyle w przypadku dziewcząt odbywa się ono tylko w środowisku kobiecym i różni się w zależności od regionu. W trakcie przygotowań do rytuału kandydatki są uświadamiane seksualnie, a w niektórych regionach muszą one opanować także specjalne tańce inicjacyjne. Obrzezanie dziewcząt (hifad) stało się współcześnie przedmiotem ostrej krytyki przede wszystkim ze strony feministek muzułmańskich i organizacji walczących o prawa człowieka. Jednak nie brakuje również głosów samych wyznawczyń islamu, które popierają te praktyki. Ze względu na częste przypadki zachorowań, a nawet śmierci, w niektórych krajach islamskich zakazano obrzezania dziewcząt. Jednak – mimo oficjalnego stanowiska władz – praktyki te w dalszym ciągu są kontynuowane.

Obrzezanie ma także charakter rodzinnego święta. Towarzyszą mu uroczyste ceremonie, podczas których obrzezani otrzymują prezenty. Jedno z arabskich przysłów głosi, że „Arab jest królem na swoim weselu i w dniu obrzezania”. Dlatego kandydaci ubierają się odświętnie i są w szczególny sposób wyróżniani. Najczęściej noszą białe szaty. Wielką wagę przywiązuje się także do wyboru dnia obrzezania. W Egipcie przeprowadza się je najczęściej w dni upamiętniające narodziny Mahometa lub innych wielkich osobistości.

Na zakończenie warto wspomnieć o stanowisku, jakie w kwestii obrzezania dziewcząt i kobiet zajęli wysoko postawieni muzułmańscy uczeni, wśród których znalazły się takie autorytety jak: Tantawi, Qardawi i Goma’a. Na konferencji, która odbyła się na uniwersytecie Al-Azhar w Kairze w dniach 22-23 listopada 2006 r., ogłosili oni w obecności polityków i przedstawicieli świata medycznego, że nie można udowodnić ważności hadisu, który nakazuje obrzezanie, dlatego też traci on swoją moc. Co więcej, zniekształcenie narządów rodnych jest – ich zdaniem – wykroczeniem przeciwko wartościom islamu, które zakazują wyrządzania człowiekowi jakiejkolwiek szkody. W związku z tym praktykowanie obrzezania kobiet powinno być karane.

Adam Wąs SVD, Pieniężno