Tygrys i szamani

Marek Piekara / Foto Gość Często słyszałem od myśliwych i wieśniaków, że w obecności tygrysa dzieją się dziwne rzeczy. Że jest z nim tak jak z wężem, który wzrokiem potrafi zahipnotyzować królika. Że ma jakiś niewyjaśniony wpływ na przedmioty i na ludzi. I że w jego obecności mogą dziać się czary... - mówi jeden z rozmówców Johna Vaillanta.

Słowo „szaman” pochodzi z języka tunguskiego; w połowie XIX wieku na Dalekim Wschodzie szamanizm był już bardzo rozwinięty.

Dla szamanów i ich wyznawców, prawdziwie wierzących w bogów, którym służyli, i w moc, którą im przypisywali, wyśmianie tego wszystkiego przez misjonarzy i odsunięcie w niebyt przez obcy rząd i technikę okazało się psychologicznym kataklizmem. Tę katastrofalną utratę władzy i znaczenia można porównać tylko z losem rosyjskiej arystokracji po objęciu rządów przez bolszewików.

W Kraju Nadmorskim proces ten przebiegał jeszcze w latach pięćdziesiątych XX wieku. Udehejski autor Aleksander Kończuga pochodzi z długiej linii szamanów i szamanek, więc dorastał w ich otoczeniu.

– Miejscowe władze niczego nie zakazywały – opowiada. – Podejście było takie, że jak ktoś ma ochotę walić w bęben przez pół nocy, to jego sprawa. Ale urzędnicy w głównych miastach regionu mieli inne zdanie. W roku 1955, kiedy byłem jeszcze w szkole, u babci jednej z moich kuzynek pojawiła się milicja. Ktoś musiał donieść, że jest szamanką. Zabrali jej bębny i spalili. Nie przeżyła tego. Powiesiła się.

Bęben to membrana, przez którą szaman porozumiewa się ze światem duchów. Niezbędny organ. Nie może bez niego żyć. Wraz z zaburzeniami sfery duchowej społeczeństwa zaszły drastyczne zmiany w środowisku naturalnym.

Jedna z nanajskich opowieści zebranych około roku 1915 rozpoczyna się od słów: „Dawno, dawno temu, nim Rosjanie spalili nam lasy…”. Nie tylko pod tym względem rosyjska ekspansja na Dalekim Wschodzie przypomina amerykański podbój Dzikiego Zachodu.

W obu przypadkach najpierw pojawiali się handlarze futer, poszukiwacze złota i odkrywcy przybywający lądem i morzem, po nich szli misjonarze, osadnicy, żołnierze, górnicy, na końcu – flota i kolej. Ale Rosja jest niemal dwa razy szersza od Stanów Zjednoczonych, więc choć zaczęła swój podbój o cały wiek wcześniej, spowalniały go czynniki ekonomiczne, polityczne i geograficzny bezkres. Mimo to w połowie XIX wieku wiadomo było, że na obu wybrzeżach północnego Pacyfiku nic już nigdy nie będzie takie samo...

Powyższy tekst, którego tytuł pochodzi od redakcji, jest fragmentem książki „Tygrys. Na tropie rosyjskiej bestii”. Autor: John Vaillant. Wydawnictwo: Czarne.

Tygrys i szamani