Ośrodek badań nad historią Żydów

Według prezydenta miasta Jarosława Urbaniaka, celem powołania ośrodka jest także archiwizowanie i opracowywanie materialnej i duchowej spuścizny Żydów. Samorząd zapewni ośrodkowi lokal oraz udostępni na potrzeby badawcze materiały historyczne o żyjących w regionie Żydach.

"Teren badań jest obszerny - od Kępna na południu, po Jarocin na północy, Leszno na zachodzie i Kalisz na wschodzie. Będziemy poszukiwać śladów ludzi, którzy mieszkali tutaj przez wieki, badać źródła historyczne i materialne. Ich efektem będą z pewnością liczne publikacje" - powiedział Urbaniak... Ciężar prowadzenia badań i poszukiwań w archiwach wzięła na siebie Pracownia Starożytnego Bliskiego Wschodu i Tradycji Biblijnej Instytutu Studiów Klasycznych, Śródziemnomorskich i Orientalnych Uniwersytetu Wrocławskiego. Uczelnia ma także wspierać merytorycznie i organizacyjnie czasopismo "Studia Judaica Ostroviensia". Poniesie też największy ciężar finansowania działalności placówki, w tym utrzymania pracowników ośrodka.

Historia Żydów w Kaliszu sięga 1264 roku, kiedy wydano im przywilej kaliski zwany też Statutem Kaliskim. Był to pierwszy dokument prawny wydany przez polskiego władcę, określający status prawny Żydów.

Przed wojną miasto było ośrodkiem nauk talmudycznych - działali tutaj m.in. rabini Szlomo Zalman i założyciel jesziwy Israel Szapiro. Według różnych szacunków, w 1939 r. mieszkało w Kaliszu kilkadziesiąt tysięcy Żydów.

Bogata jest również historia społeczności żydowskiej w Ostrowie Wlkp. Od początku XVIII wieku była tutaj enklawa dla Żydów o nazwie Targowisko Bydlęce. Północną stronę zamykała ul. Freimana, przy której Żydzi wybudowali w 1724 r. niewielką synagogę, a pod koniec XIX wieku zbudowali nową świątynię w stylu mauretańskim.

Po Żydach pozostały przede wszystkim cmentarze i nieliczne materiały archiwalne. W większości bezpowrotnie zostały zniszczone synagogi. Według Urbaniaka, placówka powinna rozpocząć działalność po wakacjach.