Czy laicyzm zastąpi religię?

Stolica Słowacji gości zgromadzenie w związku z 1150. rocznicą przybycia świętych Cyryla i Metodego na ziemie słowackie. Biskupi oddadzą jutro cześć tym współpatronom Europy podczas Mszy św. w katedrze w Nitrze.

Organizatorem spotkania jest Rada Konferencji Biskupich Europy (CCEE), która skupia przewodniczących 33. konferencji episkopatu naszego kontynentu, a także arcybiskupów: Luksemburga, Monako i Cypru (obrządku maronickiego), greckokatolickiego eparchę Mukaczewa na Ukrainie i ordynariusza Kiszyniowa w Mołdawii.

Przed rozpoczęciem obrad przewodniczący CCEE kard. Péter Erdő powiedział dziennikarzom, że o ile na zachodzie Europy dominuje pojęcie świeckości państwa, o tyle w części środkowo-wschodniej kontynentu mówi się raczej o neutralności światopoglądowej i rozdziale Kościoła od państwa. Biskupi zebrani w Bratysławie chcą zastanowić się, na ile prawodawstwo państw europejskich inspiruje się zasadą świeckości, a na ile laicyzmu.

Zauważył przy tym, że choć wolność religijna wpisana jest w prawo międzynarodowe, to jej wprowadzanie w życie bywa ograniczane. Dlatego postuluje on „zdrową świeckość” państwa – taką jego „słuszną neutralność” w sytuacji wielkiego pluralizmu społeczeństwa, która zapewnia przestrzeń działania dla przekonań religijnych zarówno większości, jak i mniejszości. Jest to kwestia właściwego funkcjonowania struktur demokratycznych państwa. Jednocześnie prymas Węgier zaznaczył, że ta neutralność państwa nie może oznaczać jego neutralności wobec wartości, gdyż bez niektórych z nich nie da się zorganizować życia społecznego.

Z kolei wiceprzewodniczący CCEE abp Józef Michalik zauważył, że daje się zaobserwować „laicystyczną tendencję współczesnej kultury”. Przyczynia się ona np. do kryzysu małżeństwa i rodziny, który prowadzi do ludzkich dramatów i utraty sensu życia. Ze swej strony Kościół proponuje antropologię i wartości będące „podstawą życia”. Okazuje też zaufanie ludziom, zwłaszcza członkom ruchów kościelnych, zachęcając ich do podejmowania odpowiedzialności za Kościół.

Odnosząc się do drugiego tematu przewodniego obrad, jakim jest nowa ewangelizacja, przewodniczący Konferencji Episkopatu Polski przypomniał, że o jej potrzebie mówił bł. Jan Paweł II już w 1979 r. w Nowej Hucie. – Ewangelia jest zawsze ta sama i aktualna, ale sposoby jej głoszenia wymagają odnowy – zaznaczył abp Michalik.

Wskazał w tym kontekście na wielkie znaczenie tradycyjnych wartości – „tego, co się sprawdziło” – przy całej nowoczesności języka i sposobów działania. Formy religijności ludowej, będące wyrazem lokalnej kultury, są także wartościami – wskazał metropolita przemyski. Wyjaśnił, że właśnie dlatego patrzy z optymizmem i nadzieją na przyszłość Kościoła.

Jego zdaniem „życiową sprawą” jest pogłębianie wiary ludzi młodych, którzy są przyszłością świata i Kościoła. Obchody Światowego Dnia Młodzieży w Rio de Janeiro z udziałem 3 milionów uczestników pokazały, że „młodzi interesują się Ewangelią”. Następne obchody odbędą się w 2016 roku w Krakowie – zapowiedział metropolita przemyski, zapraszając do uczestnictwa w nich młodzież ze Słowacji i innych krajów.

O konieczności pracy z młodzieżą mówił też przewodniczący episkopatu Słowacji, abp Stanislav Zvolenský. Trzeba przekonać ją, że także w świecie świeckim nie można się obejść bez wartości moralnych i że nie wszystko to, co jest prawnie dozwolone jest moralnie dobre.

Podczas bratysławskiego „szczytu Kościoła katolickiego w Europie” biskupi, z pomocą ekspertów, omówią społeczne i duchowe aspekty wyzwań, jakim współczesna Europa musi stawić czoło. Dyskusje w Bratysławie skupią się wokół miejsca religii i roli Kościoła w społeczeństwach państw europejskich, oscylujących „między świeckością i laicyzmem”. Wprowadzenia w tę tematykę dokona słowacka historyczka, prof. Emília Hrabovec, która przedstawi wnioski z ankiety przeprowadzonej wśród europejskich konferencji episkopatu. Mowa będzie również o ewangelizacji w świecie zsekularyzowanym i problemie sprzeciwu sumienia.

Sekretarz generalny CCEE, prał. Duarte da Cunha przypomina, że „Kościół chce dobra człowieka”, tego, co służy jego integralnemu rozwojowi i rozwojowi społeczeństwa, w którym żyje. – Nigdy nie przestaniemy tego powtarzać – podkreśla portugalski duchowny.

Jego zdaniem trwające obecnie głębokie zmiany społeczno-gospodarcze i kulturowe wydają się odsuwać na bok jakiekolwiek odniesienia etyczne i moralne dla postępowania człowieka i społeczeństwa. Można odnieść wrażenie, że chce się „zastąpić religię laicyzmem, który dla niektórych stał się religią państwa, nazywającego siebie nowoczesnym i demokratycznym”. – Państwo lub społeczeństwo, które nie potrafi otworzyć się na absolut, skazane jest na pogrążenie się w pragmatycznym indywidualizmie, w którym regułą staje się pragnienie każdej jednostki, nawet ze szkodą dla korzyści innych ludzi i całej wspólnoty – przestrzega ks. Cunha.

Tymczasem człowiek kryje w sobie pragnienie absolutu. – „Zdrowa świeckość”, świeckość pozytywna nie boi się Boga. Dlatego zachowując zasadę rozdziału państwa i instytucji religijnych, zapewnia ona obecność religii w przestrzeni publicznej. W tym znaczeniu religia i Bóg nie są przeszkodą, lecz raczej pomocą w osiągnięciu dobra człowieka i wspólnoty – tłumaczy sekretarz generalny CCEE.

Biskupi zapoznają się z pracami Unii Europejskiej i Rady Europy, a także spotkają się z prezydentem Słowacji, Ivanem Gašparovičem i premierem Robertem Fico. W niedzielę 6 października przewodniczący europejskich konferencji episkopatu odprawią Mszę św. w katedrze św. Marcina pod przewodnictwem arcybiskupa Bratysławy, Stanislava Zvolenský’ego.

Do stolicy Słowacji przyjadą także przedstawiciele Kościoła na Bliskim Wschodzie: syryjski patriarcha Antiochii, Ignacy Józef III Younan oraz biskup pomocniczy łacińskiego patriarchatu Jerozolimy, William Shomali, który 3 października w kościele św. Jana z Mathy (trynitarzy) poprowadzi czuwanie modlitewne w intencji pokoju w Ziemi Świętej i chrześcijan na Bliskim Wschodzie. Z kolei zwierzchnik Ukraińskiego Kościoła Greckokatolickiego, arcybiskup większy kijowsko-halicki Światosław (Szewczuk) odprawi tam 5 października Liturgię w obrządku bizantyjskim. Obecny też będzie prefekt Kongregacji ds. Biskupów, kard. Marc Ouellet.