Modlitwa międzyreligijna

Duch Święty jest powszechnie obecny i działa, również w wyznawcach innych tradycji religijnych. Każda autentyczna modlitwa, nawet jeśli skierowana do Nieznanego Boga, jest owocem Jego aktywnej obecności w ludziach, nawet więcej -jest Jego dziełem w nich. Poprzez modlitwę zarówno chrześcijanie, jak i wyznawcy innych tradycji religijnych są więc głęboko zjednoczeni z Duchem Świętym.

Dobrze jest znany fragment Brihadaranjaka Upaniszadów (I, 3, 28), który był cytowany przez papieża Pawła VI w przemówieniu do przedstawicieli różnych religii w czasie jego wizyty w Bombaju z okazji Kongresu eucharystycznego w 1964 roku:

Z nieistnienia prowadź mnie w istnienie,
Z ciemności prowadź mnie ku światłu,
Ze śmierci prowadź mnie w Nieśmiertelność!

Inny fragment, wzięty z Kena Upaniszad (I, 3-8), podkreśla fakt, że Brahman - który jest jednocześnie trans-osobowy (nirguna) i osobowy (saguna) - znajduje się poza wszelkim poznaniem ludzkim: to jest neti, neti ("nie tak, nie tak"); jest "inne od tego, co jest znane, ale również poza tym, co jest nieznane":

I.3 Oko tam nie podąża, słowo nie dociera ani umysł,
Nie wiemy, nie rozumiemy, jak to można objaśnić.
I.4 Zaprawdę on jest inny od tego, co znane,
I przewyższa to, co nieznane,
To usłyszeliśmy od starożytnych, oni nas i tym pouczyli.
I.5 To, co nie jest wyrażone przez mowę,
A przez co mowa jest wyrażana,
To jest zaprawdę brahman,
On nie jest tym, kogo ludzie wielbią jako brahmana.

W Bhagawadgita, zwracając się w postawie adoracji do najwyższego Boga, Ardżuna wyśpiewuje Jego chwałę z akcentami wielkiego oddechu i pobożności, jak następuje:

Ardżuna rzekł:

36.Słusznie, o Władco Zmysłów,
świat ten cieszy się i raduje, głosząc twą sławę.
Zalęknieni rakszasowie
rozpierzchli się we wszystkich kierunkach,
a całe zastępy sidhów składają ci pokłon.
37. Jakże, o Wielki Duchu,
nie mieliby się skłonić przed tobą,
który dałeś wszystkiemu początek
i stoisz wyżej niż sam Brahma?
O Nieskończony, o Władco Bogów, Ostojo Świata!
Tyś jest tym, co nieprzemijalne,
Bytem i niebytem, i tym, co ponad nimi.
38. Tyś jest bóstwem pierwotnym, odwiecznym puruszą,
tyś najwyższą podporą wszechrzeczy.
Tyś podmiotem i przedmiotem poznania,
i ostateczną siedzibą.
To ty przenikasz przez wszystko, o Bezkresny!
40. Cześć ci od wschodu i zachodu,
cześć ze stron wszystkich -
tobie, który jesteś wszystkim!
Bezkresne jest twoje męstwo,
niezmierzona twoja potęga.
Wszystko sięgasz, a więc - jesteś wszystkim.

A oto hymn Grzegorza z Nazjanzu, w którym znajdują się podobne akcenty do tych wyrażonych w cytowanych przed chwilą fragmentach mistyki hinduskiej:

O Ty, poza wszystkim
jak nazwać Cię innym imieniem?
Jaki hymn może Cię wyśpiewać?
Jaki Duch może Cię objąć?
Żadna inteligencja Cię nie pojmuje.
Tylko Ty jesteś niepojęty;
To wszystko, o czym się mówi, wyszło od Ciebie.
Wszystkie byty Cię sławią,
Te, co mówią, i te, co są nieme.
Powszechne pragnienie, jęk wszystkich dąży do Ciebie.
Wszystko, co istnieje, Cię wielbi.
Wobec Ciebie
Każda istota, zdolna do czytania Twego wszechświata,
Kieruje ku Tobie hymn milczenia.
Jak nazwać Cię innym imieniem?

* * *

Syntetycznie można powiedzieć, że wspólnej modlitwie chrześcijan z "innymi" nie brak pewnego fundamentu teologicznego, chociaż ten fundament nie był wystarczająco podkreślany w przeszłości. Oczywiście wymaga ona ze strony wszystkich zaangażowanych uczestników wielkiej wrażliwości i głębokiego szacunku dla różnic istniejących pomiędzy rozmaitymi tradycjami religijnymi, razem z postawą otwarcia wobec nich. Praktyka wspólnej modlitwy opiera się na komunii w Duchu Bożym, dzielonej uprzednio przez chrześcijan i "innych", która ze swej strony rośnie i jest pogłębiana dzięki praktyce. Wynika z tego, że wspólna modlitwa okazuje się jakby duszą dialogu międzyreligijnego, jak też najgłębszym wyrazem dialogu i jednocześnie gwarantem wspólnego głębszego nawrócenia do Boga wszystkich.