Misja Czaitanii: Hinduizm po amerykańsku

Egzotyka Międzynarodowego Stowarzyszenia Świadomości Kriszny przyciąga uwagę i zainteresowanie wielu młodych ludzi. Tylko nieliczni spośród zainteresowanych decydują się jednak na porzucenie dotychczasowego trybu życia, niewygody mieszkania w świątyni, ogolenie głowy czy chodzenie po ulicach w hinduskich, kolorowych strojach. Instytut Wiedzy o Tożsamości Misja Czaitanii proponuje im "wersję pośrednią". Ideologicznie nie różni się w zasadzie od krisznaitów. Stara się tylko o pozyskanie wyznawców innych religii i osób wychowanych w tradycji chrześcijańskiej, głosząc, że każda religia czci jednego i tego samego Boga, tylko pod różnymi imionami. Jezus Chrystus jest dla nich synem i czcicielem Kriszny.

Guru z Hawajów
Założyciel Misji Czaitanii, Chris Butler (Jagad Guru lub Siddhaswarupananda Paramahamsa) urodził się w 1948 roku w Nowym Orleanie. Mieszka na Hawajach i tam znajduje się centrala ruchu. W 1968 roku stworzył Haiku School of Nirvana Yoga stając się znanym nauczycielem Kundalini i Astanga Yogi pod imieniem "Sai".
Zachwycony nauką indyjskiego guru Bhaktiwedanta Prahbupada – założyciela Międzynarodowego Stowarzyszenia Świadomości Kriszny (ISKCON), w 1970 r. postanowił przyłączyć się do niego i stać się jego uczniem. Przyjął wówczas sanskryckie imię Siddhaswarupananda Paramahamsa. Po kilku latach doszło do konfliktu pomiędzy Butlerem a innymi uczniami guru. W 1976 r. Butler zmuszony został do opuszczenia ISKCON. W 1977 r. ogłosił się mistrzem i rozpoczął przyjmowanie własnych uczniów. Dla pozyskania autorytetu nazwał się Jagad Guru (nauczyciel świata). Założył również Instytut Wiedzy o Tożsamości "Misja Czaitanii" (Science of Identity Institute — Chaitanya Mission).
W swoim ruchu zbudował kult własnej osoby. Cieszy się czcią Posłańca Boga. Sam mówi o sobie: "Przebywający w naszych sercach Bóg objawia się zewnętrznie jako Mistrz Duchowy. Jedynie poprzez osobiste obcowanie i służenie Posłannikowi Boga możliwe jest poznanie Najwyższej Osoby Boga w sposób doskonały". Opiekunowie lokalnych ośrodków ruchu też żądają dla siebie "odpowiedniej" czci. Jak opisuje były członek organizacji "podczas spotkań w jednym z warszawskich ośrodków przewodniczący lubelskiego IWT siedział na wygodnej kanapie, my na podłodze; mówił, że nauczyciel powinien siedzieć wyżej od ucznia, a nie wolno było wyciągać nóg w jego stronę, ponieważ, jak to określił, była to "obraza"".

Jednym z najbliższych współpracowników Chrisa Butlera jest kalifornijczyk David Munci. W latach dziewięćdziesiątych często odwiedzał z wykładami Polskę i inne kraje postkomunistyczne, gdzie przy jego współudziale założono kilkanaście świątyń Misji Czaitanii. W Polsce Instytut Wiedzy o Tożsamości "Misja Czaitanii" został wpisany do rejestru Kościołów i związków wyznaniowych 29 listopada 1990 r. Jego główna siedziba mieści się w Lublinie.
Grupa werbuje nowych członków na wiele sposobów. Najczęstszym jest organizowanie w wybranych większych miastach Polski otwartych spotkań na przeróżne tematy nie zawsze związanych bezpośrednio z religią. Misja Czaitanii oferuje także darmowe lekcje medytacji, obejmujące wykłady, wegetariański poczęstunek, śpiewanie mantr. Polskie ośrodki ruchu, które znajdują się w Krakowie, Chorzowie, Opolu, Wrocławiu, Poznaniu, Warszawie i Kielcach podlegają Science of Identity Institute "Chaitanya Mission" z siedzibą główną w Stanach Zjednoczonych. IWT liczy w Polsce ok. 300 osób, w tym ok. 35 inicjowanych (po pierwszej inicjacji). Od 1996 roku IWT wydaje w Polsce miesięcznik "Haribol Polska".