Słowniczek terminów judaistycznych

Słowa pisane wielkimi literami odsyłają do odpowiedniego hasła

antysemityzm - Uprzedzenie i wrogość w stosunku do Żydów oraz judaizmu.

arka - Aron Hakodesz, specjalna szafa, w której w synagodze przechowuje się zwoje TORY. Jest to najbardziej święte pomieszczenie w synagodze. Terminu tego używa się także na określenie ARKI PRZYMIERZA oraz arki, w której schronił się Noe, jego rodzina i przodkowie wszystkich istot żyjących w czasie potopu.

Arka Przymierza - Skrzynia zbudowana przez starożytnych Żydów do przechowywania tablic PRZYMIERZA.

aszkenazyjczyk - Żyd, którego rodzina wywodzi się z Europy Środkowej lub Wschodniej. Nazwa pochodzi od Aszkanaza (Rdz 10, 3).

chasydyzm - Ruch pobożnościowy powstały w Europie Wschodniej pod koniec XVIII wieku. Założyli go wędrowni kaznodzieje ludowi, szczególnie Israel ben Eliezer, znany jako Baal Szem Tow. Ruch podkreśla konieczność odnalezienia radości i zjednoczenia z Bogiem w życiu codziennym. Na czele wspólnoty chasydzkiej zazwyczaj stoi przywódca duchowy - cadyk.

diaspora - Termin na określenie Żydów rozproszonych po całym świecie, we wspólnotach oddzielonych i odległych od siebie, zamiast żyć razem w jednym miejscu, jak miało to miejsce w starożytności.

hagada - Zewnętrzne w stosunku do prawa aspekty judaizmu, jak teologia, etyka, opowiadania i przypowieści.

halacha - Zbiór Prawa żydowskiego w szerokim sensie, obejmujący normy religijne, rytuały oraz zwyczaje, począwszy od tych zawartych w Pismach, a skończywszy na ustanawianych stopniowo przez rabinów. Halacha szuka swych korzeni w woli objawionej przez Boga.

hellenistyczny - Termin, który określa kulturę oraz idee krążące w epoce od Aleksandra Wielkiego (IV wiek przed Chr.) do Konstantyna (IV wiek po Chr.). W okresie tym kultura grecka, rozpowszechniona dzięki podbojom Aleksandra, połączona następnie z rzymską, mieszała się z kulturami podbijanych narodów. Tworzyła się w ten sposób nowa kultura stanowiąca mieszankę różnego rodzaju idei, religii i sztuk.

Jom Kippur - Dzień Przebłagania, w którym Żydzi proszą Boga o przebaczenie wszystkich grzechów popełnionych w ciągu całego roku.

judaizm konserwatywny - Współczesny ruch, który uważa, że historia i tradycje judaizmu są ogromnie ważne i należy je zachowywać, na ile tylko jest to możliwe, chociaż w naszych czasach pewne zmiany w tradycyjnym życiu żydowskim są nieuniknione i można je zaakceptować, aby zapewnić żywotność religii.

judaizm ortodoksyjny - Współczesny ruch powstały w reakcji na JUDAIZM REFORMOWANY. Żydzi ortodoksyjni twierdzą, że należy trzymać się całego Prawa, bo TORA i Prawo pochodzą bezpośrednio od Boga.

judaizm reformowany - Współczesny ruch powstały w duchu oświecenia europejskiego. Usiłuje dostosować judaizm do świata nowoczesnego. Żydzi reformowani koncentrują się głównie na moralnych i etycznych aspektach judaizmu, mniej zaś na ścisłym przestrzeganiu HALACHY.

koszerut - Reguły, które ustanawiają, jakie pokarmy można spożywać, a jakie nie, oraz w jaki sposób należy je przygotowywać.

Lubavitcher - Znany także jako Chabad, jest gałęzią CHASYDYZMU mistycznego, wywodzącego się z Białorusi, który przez Litwę i Polskę dotarł aż do Brookłynu w Nowym Jorku. Wierni zachowują tradycyjną pobożność i wierzą, że cały wszechświat przepełniony jest Boską naturą. Wprowadzają nowoczesne techniki w świat prawa żydowskiego pod wodzą rabina.

micwot - Przykazania, których Żydzi powinni przestrzegać; obowiązki i dobre czyny, jakie mają spełniać; odpowiedzialność, jaką powinni na siebie brać, kiedy z punktu widzenia religijnego osiągną wiek dojrzały.

midrasz - Pisma rabiniczne, które interpretują Biblię. Pomagają ludziom zrozumieć historię, proroctwa i inne części Pisma. Midrasz może także oznaczać szczególny sposób, w jaki rabini studiują Biblię, aby ją następnie poprawnie interpretować.

minhag - Zwyczaje wspólnoty żydowskiej. Mogą mieć taką samą wagę jak HALACHA, a niekiedy bywają wręcz stawiane wyżej od niej.

minjan - Grupa przynajmniej dziesięciu osób koniecznych do tego, by mogła się odbyć modlitwa synagogalna.

mistycyzm - Szczególne i nadzwyczajne przeżycia religijne, z definicji trudne do opisania, ponieważ są bardzo różne od powszechnych doświadczeń dnia codziennego. Mistycy często otrzymują wiedzę nieosiągalną za pomocą samego studium lub normalnych doświadczeń.

Miszna - Prawo ustne zapisane przez rabinów. Obejmuje reguły odnoszące się do kultu oraz do życia codziennego. Dzieli się na sześć części. Po raz pierwszy została napisana i uporządkowana na początku III wieku po Chr.

obrzezanie - Obrzęd praktykowany po raz pierwszy przez Abrahama jako znak PRZYMIERZA między narodem żydowskim a Bogiem. Polega na usunięciu napletka.

obserwancja - Postępowanie zgodnie z prawem, posłuszeństwo woli Boga przez uczestniczenie w ceremoniach lub obrzędach, albo spełnianie innych wymogów judaizmu.

Pascha żydowska (Pesach) - Uroczystość, podczas której naród żydowski wspomina wyzwolenie z niewoli egipskiej, świętując je przez seder, rytualną wieczerzę.

Pięcioksiąg - Pierwsze pięć ksiąg Biblii hebrajskiej: Rodzaju, Wyjścia, Kapłańska, Liczb oraz Powtórzonego Prawa. Pięcioksiąg w formie, jaką znamy, został napisany po zburzeniu Świątyni w 586 r. przed Chr. Zaczyna się od stworzenia świata przez Boga i opisuje historię Jego świętego ludu Izraela aż do PRZYMIERZA, jakie Bóg zawarł z nim za pośrednictwem Mojżesza na górze Synaj.

przymierze - Pakt lub traktat między dwiema stronami. Układ zawarty między Bogiem a narodem żydowskim, na którym Żydzi opierają swoją religię.

rabin (rabbi) - Nauczyciel, który jest przewodnikiem duchowym wspólnoty, studiuje i interpretuje Biblię.

rekonstrukcjonizm - Współczesny ruch, założony przez Mordechaja Kapłana, według którego judaizm jest pewną kulturą religijną, która zmienia się i ewoluuje poprzez historię, lecz która powinna zawsze zachować swój cel, jakim jest przetrwanie narodu żydowskiego oraz jego wartości.

Rosz ha-Szana - Żydowski Nowy Rok. Przypada we wrześniu, ponieważ religijny kalendarz Izraela różni się od słonecznego.

sefardyjczyk - Żyd, którego rodzina wywodzi się z Portugalii lub Hiszpanii (nazywanej Sefarad w Księdze Abdiasza :20).

syjonizm - Ruch poświęcony utworzeniu ojczyzny dla narodu żydowskiego. W czasie długiego doświadczenia DIASPORY naród żydowski podtrzymywał nadzieję i modlił się, aby wrócić do ziemi Izraela. Pod koniec XIX wieku Theodor Herzi założył współczesny ruch syjonistyczny, promujący polityczne utworzenie niezależnego państwa żydowskiego.

sziwa - Tradycyjny tydzień żałoby po śmierci. W tym okresie krewni zmarłego pozostają w domu, przyjmując odwiedzających.

Talmud - Oznacza "uczenie się, studiowanie". Talmud jest zbiorem komentarzy do MISZNY. Jest to normatywne źródło tradycji żydowskiej. Zawiera HALACHĘ i HAGADĘ.

Tora - Odnosi się zarówno do Biblii hebrajskiej (do pierwszych pięciu ksiąg), jak i do zbioru pouczeń dotyczących tradycji żydowskiej oraz metod ich studiowania. Ponieważ do nauk i interpretacji, które są częścią Tory, ciągle dodaje się nowe, Tora nie jest tylko historią tego, co wydarzyło się jakiejś grupie osób tysiące lat temu. Pozostaje ona źródłem objawienia dla nowych pokoleń Żydów.