Anioły i demony w różnych religiach świata

Referaty poświęcone są rozumieniu bytów nadprzyrodzonych w różnych religiach, kwestii walki duchowej, związku duchów z pojawieniem się zła, wpływie aniołów i demonów na życie człowieka, ich roli w chorobie i cierpieniu, egzorcyzmom, używaniu talizmanów, świętych tekstów i rytuałów do zdobycia duchowych mocy lub przezwyciężenia ich wpływu. Całość koncentruje się na ukazaniu spraw dotyczących współczesności -- Autorzy podjęli m.in. problem obecności tej tematyki w kulturze masowej, zwłaszcza w filmach, literaturze i muzyce.


Światy fizyczne i światy duchowe (fragment)
Keith Ferdinando "Sfera duchowa w tradycyjnych religiach afrykańskich"

W tradycyjnej kulturze afrykańskiej nie istnieje dychotomiczny podział na świat widzialny i niewidzialny; obie te sfery łączą się w jedną nierozerwalną całość.

Świat duchów stanowi integralną część ludzkiego życia, zaś ludzie czują wokół siebie obecność niewidzialnych bytów, które są nie mniej realne niż rzeczywistość widzialna. Żyją w otoczeniu duchów, które porozumiewają się z nimi poprzez sny, zwierzęta5 i choroby. W językach afrykańskich nie występuje słowo „religia”, gdyż sfera duchów stanowi część jednej, integralnej rzeczywistości: „dla Afrykanów całe istnienie jest zjawiskiem religijnym; człowiek jest istotą głęboko religijną żyjącą w religijnym kosmosie”.

Czynności „świeckie” – takie jak polowanie, podróże czy uprawa ziemi – są tam zatem postrzegane w perspektywie, która łączy w sobie wymiar duchowy i empiryczny; co dla nas szczególnie istotne, także nieszczęścia rozumiane są duchowo, a nie jedynie jako zjawiska fizyczne. Mogą być przypisywane działaniu jakiegoś ducha lub człowieka – na przykład czarownicy – lecz, niezależnie od konkretnej przyczyny, jak mówi przysłowie Zulusów, „zawsze ktoś za tym stoi”.

Poszukiwanie duchowych przyczyn cierpienia nie oznacza jednak braku świadomości jego oczywistych
przyczyn empirycznych, choćby takich jak bakterie czy wirusy. Czynniki empiryczne tłumaczą, jak doszło do zdarzenia; natomiast wskazanie na ducha czy czarownika odpowiada na głębsze, bardziej niepokojące pytanie: dlaczego miało ono miejsce – czemu przytrafiło się właśnie tej osobie i właśnie w tym, a nie innym czasie?

To z kolei tłumaczy istotną rolę, jaką w społeczeństwie afrykańskim odgrywają czarownicy, bowiem to właśnie oni dokonują diagnozy duchowych przyczyn nieszczęśliwych zdarzeń i wskazują na właściwe środki zaradcze. Jak stwierdził pewien wróżbita, „ludzie przychodzą do mnie, by dowiedzieć się, co jest powodem ich problemów. Do mnie należy znalezienie przyczyny zła i wskazanie na źródło występku wywołującego problem. Gdy znajdę występek, człowiek, któremu on szkodzi, może spróbować go unieszkodliwić”.

By wniknąć w świat duchowy, wróżbici używają różnych technik – narzędzi mechanicznych, ofiar składanych ze zwierząt, wróżb czy posłusznych im duchów. Czyniąc użytek ze swych magicznych zdolności
i rozeznania w świecie mistycznym, czarownicy stawiają też niezwykle przenikliwe pytania, przesłuchując i badając swych petentów w oparciu o gruntowną znajomość społeczności, w których żyją. Niezależnie od stosowanych środków „konsultacja u wróżbity jest główną fazą bądź epizodem w całym procesie radzenia sobie z cierpieniem, poszukującą zarówno przeszłych przyczyn, jak i przyszłych remediów w zastanej sytuacji”.

W tradycyjnym rozumieniu wróżbita jest być może najważniejszym ogniwem łączącym człowieka ze światem niewidzialnym.