Kilka uwag o języku arabskim

  wikimedia (PD) Strona z XII -wiecznego manuskryptu Koranu po arabsku Przyswajanie jego tajników jest nieodzownym narzędziem, które pomaga w czytaniu Koranu, hadisów, komentarzy oraz umożliwia zrozumienie muzułmanów i ich kultury. Język arabski zaliczany jest  do głównych języków świata. W 1973 roku uzyskał status oficjalnego języka na arenie ONZ, dołączając do języka angielskiego, francuskiego, hiszpańskiego, rosyjskiego i chińskiego. Arabskim porozumiewają się przede wszystkim mieszkańcy Afryki Północnej i Bliskiego Wschodu, gdzie w wielu krajach uznawany jest on za oficjalny język urzędowy.

Język arabski należy do grupy języków chamitosemickich zwanych również afroazjatyckimi (która obejmuje również m.in. hebrajski i aramejski). Określenie „język arabski” odnosi się do różnych form tego języka, wśród których można wyróżnić następujące: najstarsza – przedklasyczna, późniejsza – klasyczna, współczesna – literacka oraz kolokwialna, wyrażająca się wielością zróżnicowanych dialektów.

Klasyczny arabski, tzw. arabijja uznawany jest za język, którym Arabowie posługiwali się między VI a VIII wiekiem. Z niego rozwinął się arabski język literacki, używany do dnia dzisiejszego. Język klasyczny oraz późniejszy literacki nazywany jest w terminologii arabskiej al-arabijja al-fusha, czyli „czysty język arabski”. Współczesny język literacki ma mniej skomplikowaną składnię, a najbardziej różni się słownictwem. Jednak granice między oboma typami języka nie są aż tak widoczne, jak to ma miejsce w języku greckim, gdzie klasyczna greka bardzo różni się od współczesnej wersji tego języka. W swej pisanej formie współczesnym językiem literackim posługuje się cały świat arabski. Gazety, czasopisma, oficjalne dokumenty, poezja i proza ukazują się w tym właśnie języku. Również większość audycji radiowych i programów telewizyjnych nadawanych jest w tej wersji językowej.

Klasyczny język arabski zachował się w poezji i prozie przedmuzułmańskiej oraz w głównych dziełach islamskich: Koranie i sunnie. Przede wszystkim Koran stanowi gramatyczny i lingwistyczny autorytet klasycznego języka arabskiego. Ten właśnie rodzaj języka odegrał ogromną rolę w kształtowaniu się cywilizacji muzułmańskiej.

Język kolokwialny wyraża wielkie zróżnicowanie w zależności od regionu i grupy etnicznej. Rozmaite dialekty różnią się od języka pisanego słownictwem i składnią. Pod względem geograficznym wyróżnia się pięć głównych kategorii dialektów arabskich: północnoafrykański (zachodnioarabski), egipsko-sudański, lewantyński, Półwyspu Arabskiego i iracki. Znający pierwsze trzy dialekty porozumiewają się ze sobą bez większych problemów, natomiast komunikowanie się z pozostałymi sprawia sporo trudności.

Alfabet języka arabskiego nie jest aż tak skomplikowany, jak może wydawać się na pierwszy rzut oka. Składa się on tylko z 28 liter (bez tzw. hamzy) zapisywanych od strony prawej do lewej. Do tego dochodzą trzy samogłoski:a, i oraz u, które mogą być krótkie lub długie. Krótkie nie mają odpowiedników literowych, lecz zaznaczane są odpowiednimi znakami nad lub pod daną literą. Inną ważną cechą jest brak rozróżnienia na duże i małe litery. Nie stosuje się tzw. wersalików ani na początku zdania, ani w odniesieniu do nazw własnych. Arabskie „m” w zapisie imienia proroka Mahometa, czy „i” w odniesieniu do Isy, czyli Jezusa, nie wyróżnia się od innych wyrazów rozpoczynających się tymi właśnie literami. W zależności od pozycji w wyrazie 22 litery posiadają cztery warianty zapisu: postać samodzielną, początkową (łączoną z lewej strony), środkową (łączoną z obu stron) i końcową (połączenie z prawej strony). 6 pozostałych przyjmuje tylko dwie postacie zapisu: samodzielną i końcową.

Cechą charakterystyczną języka arabskiego jest typowy dla języków semickich spółgłoskowy rdzeń wyrazu (najczęściej składa się z trzech spółgłosek). Modyfikując ów rdzeń, powstaje cała rodzina wyrazów pochodnych. Np. od k, t, b, można utworzyć: kataba – napisał; kitab – książka, katib – urzędnik, maktab – biuro, maktba – biblioteka lub księgarnia. W języku arabskim występuje kilka dźwięków niespotykanych w języku polskim. Są to spółgłoski gardłowe lub artykułowane w tylnej części jamy ustnej. Dodatkowe znaki, tzw. znaki diakrytyczne, którymi zaznacza się głównie krótkie samogłoski i podwójne spółgłoski, pojawiają się w tekstach rzadko. Spotyka się je w podręcznikach szkolnych, słownikach i utworach poetyckich. Natomiast muszą być umieszczone w Koranie, aby umożliwić jego poprawną recytację.

Na uwagę zasługuje fakt, że używane współcześnie cyfry, które służą do zapisywania liczb w dziesiątkowym systemie liczbowym, nazwane zostały „cyframi arabskimi”. Pochodzą one wprawdzie z Indii, ale do średniowiecznej Europy przenieśli je Arabowie, zastępując rzymski system numeryczny. Ze względu na pewne procesy przemian cyfry używane współcześnie w krajach arabskich Bliskiego Wschodu różnią się od tych, które stosuje Zachód i kraje Maghrebu.

Język arabski stanowi dla muzułmanów istotny element jednoczący. Daje wyznawcom islamu poczucie przynależności do wielkiej wspólnoty, która jest w stanie komunikować się za pośrednictwem jednego języka. Nie trudno tu o porównanie ze średniowieczną łaciną, która umożliwiała ówczesnym chrześcijanom porozumiewanie się. Należy jednak pamiętać, że językiem arabskim posługują się nie tylko muzułmanie, lecz także arabscy chrześcijanie. 

Język arabski nie jest łatwy, a sami Arabowie uważają, że żaden obcokrajowiec nie jest w stanie opanować ich języka w stopniu doskonałym. Jednak najprostsze zdanie, wypowiedziane nawet z błędami, wzbudza wśród Arabów uznanie.\

Cykl Wobec Islamu emitowany był w Radiu Watykańskim