Powstanie Muzeum Żydów Mazowieckich

Inicjatorem renowacji i adaptacji budynku na muzeum jest Stowarzyszenie Synagoga Płocka, które na ten cel zamierza zebrać około 1,5 mln zł.

Jak poinformował podczas konferencji prasowej dyrektor projektu Marek Sieczkowski, koszt całej inwestycji wyniesie ponad 9 mln zł, z czego 7,7 mln zł pokryte zostanie ze środków Unii Europejskiej.

"Muzeum jest najlepszym miejscem, gdzie przechowywana będzie pamięć o historii i kulturze mazowieckich Żydów, z których wielu budowało państwo Izrael, jak urodzony w Płońsku Dawid Ben Gurion, pierwszy izraelski premier" - powiedział Michael Levi ze Stowarzyszenia Kultury Żydowskiej Beit Warszawa. Przypomniał, że inauguracja renowacji płockiej synagogi zbiega się w symboliczny sposób z obchodzonym przez Żydów na całym świecie dniem Tisza be Aw, upamiętniającym dwukrotne zburzenie Świątyni Jerozolimskiej w 586 r. p.n.e i w 70 r. n.e.

Roman Góralski, współzałożyciel Stowarzyszenia Synagoga Płocka, podkreślił, że inicjatywa renowacji niszczejącego od lat budynku i jego adaptacja na Muzeum Żydów Mazowieckich to unikalna inicjatywa na skalę europejską ze względu na zaangażowanie przede wszystkim osób prywatnych, a nie tylko instytucji. Przyznał to także prezydent Płocka Andrzej Nowakowski. "To wyjątkowy, unikalny projekt, podjęty przez grupę osób, zapaleńców, którym nie był obojętny widok niszczejącej synagogi" - zaznaczył Nowakowski.

Popadająca od wielu lat w ruinę płocka synagoga to budynek murowany, dwukondygnacyjny, wzniesiony w stylu klasycystycznym. Jest jedną z nielicznych bożnic zachowanych na Mazowszu i jedyną na terenie regionu płockiego. Projekt adaptacji zakłada odtworzenie wyglądu synagogi z lat 60. XIX wieku. Zabezpieczona zostanie konstrukcja budynku, wzmocnione zostaną jego fundamenty, wymieniony zostanie dach. Aranżacja multimedialna wnętrz poprzez wizualizacje opowiadać będzie o historii osadnictwa Żydów na Mazowszu, a także o obrzędach religijnych judaizmu, obyczajach, muzyce i kuchni żydowskiej -ekranami staną się m.in. okna synagogi. Odrębna ekspozycja poświęcona będzie Holokaustowi. Wnętrza będą przystosowane do organizowania zajęć edukacyjnych, a także koncertów.

Synagoga w Płocku została wybudowana około 1810 r. W 1870 r. przeprowadzono w niej remont, podczas którego we wnętrzu wzniesiono nowy Aron ha-Kodesz, szafę na zwoje Tory. W czasie II wojny światowej w synagodze mieściła się siedziba Judenratu, czyli Rady Żydowskiej, administrującej tamtejszym gettem. W 1949 r. społeczność żydowska uruchomiła w budynku spółdzielnię dziewiarską. W 1959 r. przeszedł on na własność Skarbu Państwa i został wpisany do rejestru zabytków.

W 1991 r. ówczesny wojewoda płocki przekazał nieruchomość miastu. W 1997 r. synagogę odzyskała gmina żydowska z siedzibą w Łodzi, która rok później na mocy ugody z Urzędem Miasta Płocka zrzekła się praw do nieruchomości w zamian za 224 tys. zł. W styczniu 2004 r. płoccy radni większością głosów podjęli uchwałę o wystawieniu na sprzedaż synagogi. Później wycofali się z tego pomysłu, rozważając możliwość dzierżawy. Dla ratowania bożnicy zawiązało się Stowarzyszenie Synagoga Płocka, skupiające ludzi kultury i przedsiębiorców, które ostatecznie przejęło od miasta budynek.

Przed II wojną światową na terenie Mazowsza mieszkało około 600 tys. Żydów. W samym Płocku ludność pochodzenia żydowskiego stanowiła 9 tys. osób, blisko jedną trzecią wszystkich mieszkańców miasta. Holocaust przeżyła nieliczna grupa, która w większości opuściła miasto, emigrując pod koniec lat 50., a następnie 60. XX wieku, głównie do Izraela i USA.