Finansowanie Kościołów w Europie

Henryk Przondziono/Agencja GN Witraż w katedrze Notre-Dame w Chartres

W całej Europie istnieją ogólne możliwości finansowania ze środków publicznych działalności religijnej, tak samo jak finansuje się wszelką działalność na rzecz społeczeństwa, która przyczynia się do pomnażania dobra publicznego.

3.7. Węgry

a. Węgry mają system finansowania Kościołów oparty na podatku.

W czasach rządów komunistów znaczny majątek Kościoła rzymskokatolickiego został skonfiskowany przez państwo, które zapewniało jednak ograniczoną dotację uznanym wspólnotom wyznaniowym.

b. Po 1990 roku Kościołom przyznano rekompensaty na podstawie specjalnej ustawy, zgodnie z którą mogły się ubiegać o zwrot budynków przejętych po 1948 roku, pierwotnie zaś używanych do konkretnych rodzajów działalności, jeśli nieruchomości te były w momencie wejścia w życie ustawy własnością państwa. Wspomniane „konkretne rodzaje działalności” obejmowały liczne aktywności na cele religijne i inne nienastawione na zysk, takie jak życie religijne, edukacja, kultura, opieka zdrowotna i domy zakonne. Budynek odzyskany w ten sposób miał być wykorzystywany w jednym z tych celów.

W następstwie umowy ze Stolicą Apostolską z 20 czerwca 1997 roku przyjęto wówczas ustawę, która przewidywała możliwość przekształcenia wartości nieodzyskanego majątku w wirtualny fundusz udzielający rocznych wypłat na rzecz danego Kościoła. Podobne umowy zostały zawarte z Sojuszem Wspólnot Żydowskich, Kościołem luterańskim, Kościołem reformowanym, Kościołem baptystów i serbską diecezją prawosławną.

Od 1997 roku podatnicy mają możliwość przeznaczenia 1% należnego podatku dochodowego na rzecz wybranej wspólnoty wyznaniowej lub na fundusz publiczny (mechanizm jednego procentu). Kolejny 1% może przekazany na organizacje pozarządowe, muzea, teatry i inne instytucje publiczne. Wiele wspólnot wyznaniowych ma swoje charytatywne filie, które są uprawnione do uzyskania środków w ramach tego drugiego 1%. Kwota wynikająca z deklaracji jest uzupełniana kwotą w wysokości 0,9% całego przychodu państwa z tytułu podatku dochodowego.

W 2010 roku 187 wspólnot wyznaniowych skorzystało z tego systemu finansowania. Kiedy nowa ustawa o wspólnotach wyznaniowych wprowadziła z dniem 1 stycznia 2012 roku system dwustopniowy, od 2012 roku tylko 31 uznanych Kościołów może korzystać z systemu przeznaczania części podatku na cele religijne. Inne wspólnoty mogą funkcjonować jako stowarzyszenia religijne i korzystać z części podatku przekazywanej na rzecz organizacji pozarządowych.

Wspólnoty wyznaniowe prowadzące działalność publiczną, taką jak prowadzenie szkół czy świadczenie usług socjalnych, otrzymują dotacje z budżetu, które mają być równe wsparciu uzyskiwanemu przez instytucje publiczne wykonujące te same zadania. System ubezpieczenia społecznego płaci szpitalom będącym własnością Kościoła takie same stawki jak szpitalom publicznym.

Wspólnoty wyznaniowe mogą otrzymywać dotacje od państwa na utrzymanie dziedzictwa religijnego i kulturalnego, budynków zabytkowych, archiwów, bibliotek i muzeów. Niektóre gminy wnoszą także swój wkład w projekty rekonstrukcyjne.

Wspólnoty wyznaniowe mogą swobodnie przyjmować darowizny (przy ograniczonych zwolnieniach podatkowych). Wspólnoty wyznaniowe mają także prawo prowadzić działalność jako przedsiębiorcy, korzystają nawet w tym zakresie z pewnych przywilejów. Są to przywileje podobne do tych, jakimi cieszą się organizacje non for profit, na przykład zwolnienie z lokalnych podatków i opłat.

Od 2002 roku wspólnoty wyznaniowe otrzymują dopłaty do pensji duchownych i innych pracowników zatrudnionych w pełnym wymiarze, którzy pracują i mieszkają na wsi, w miejscowościach mniejszych niż 5 tysięcy mieszkańców. Dotacje te są wyrazem uznania, że wspólnoty wyznaniowe przyczyniają się do utrzymania aktywności obszarów wiejskich.

Poza tym skomplikowanym systemem dotacji publicznych wspólnoty utrzymują się przede wszystkim z dobrowolnych składek swoich wiernych.

c. W 2011 roku wprowadzono nowy system rejestracji wspólnot wyznaniowych, z obowiązkiem ich ponownej rejestracji, co prawdopodobnie wpłynie na możliwości finansowania przez ograniczenie liczby wspólnot do niego uprawnionych. Co prawda toczą się dyskusje publiczne zmierzające do poddania rewizji mechanizmu jednego procentu, system przeznaczania na Kościół pewnej części podatku został jednak powszechnie zaakceptowany. Co pewien czas powracają dyskusje na temat kwestii odszkodowań i utrzymywania instytucji kościelnych, które należą do dziedzictwa kulturowego.