Finansowanie Kościołów w Europie

Henryk Przondziono/Agencja GN Witraż w katedrze Notre-Dame w Chartres

W całej Europie istnieją ogólne możliwości finansowania ze środków publicznych działalności religijnej, tak samo jak finansuje się wszelką działalność na rzecz społeczeństwa, która przyczynia się do pomnażania dobra publicznego.

3.8. Belgia

a. W Belgii istnieje system bezpośrednich dotacji dla wielu uznanych wspólnot wyznaniowych, oparty na modelu konkordatu Napoleona z 1801 roku.

W różnych okresach wiele wyznań uzyskiwało status oficjalnie uznanej religii. Obecnie status ten ma sześć wyznań: katolickie, protestanckie, żydowskie, anglikańskie, islam i prawosławie (Cerkiew grecka i rosyjska). Poprawka do konstytucji z 5 czerwca 1993 roku dołączyła do obowiązków finansowych państwa grupy niewierzących humanistów.

b. Artykuł 181 konstytucji potwierdza, że pensje i emerytury duchownych uznanych religii wypłaca państwo, tak samo jak pensje i emerytury przedstawicieli organizacji, które świadczą posługę służącą moralności, opierając się na pozawyznaniowej filozofii życia.

Deficyt środków na zaspokajanie materialnych potrzeb związanych z zarządzaniem uznanymi wspólnotami wyznaniowymi jest pokrywany przez państwo. Miasto, w którym mieści się parafia, musi zapewnić mieszkanie (lub ekwiwalent pieniężny) pastorowi i służbie kościelnej. Społeczności i regiony zapewniają środki na remonty i utrzymanie budynków służących kultowi religijnemu.

Organizacja nauki religii danego wyznania w ramach oficjalnego programu nauczania leży w gestii wspólnoty.

Wspólnoty wyznaniowe dysponują czasem antenowym na programy religijne w radiu i telewizji.

Posługa kapelanów wojskowych i opieka duchowa w więzieniach, szpitalach, zakładach wychowawczych, instytucjach imigracyjnych i środowisku osób pracujących w rybołówstwie jest opłacana z funduszy państwowych.

Jest jeszcze dochód generowany z nieruchomości będących własnością Kościoła. Majątek wspólnot wiernych ma czasem znaczną wartość. Od czasu rewolucji francuskiej diecezje nie są już jednak dużymi właścicielami ziemskimi, nie mają również ogromnych majątków. Poza tym korzystają z pozyskiwania funduszy za pomocą fundraisingu.

System oferuje ulgi podatkowe, takie jak zwolnienie z opodatkowania dochodu pochodzącego z własności budynków wykorzystywanych jako miejsce sprawowania kultu.

c. System obowiązujący obecnie w Belgii jest akceptowany przez społeczeństwo.

3.9. Norwegia

a. Norwegia ma system bezpośredniego finansowania wsparcia dla wspólnot wyznaniowych ze środków publicznych.

Ustawa o wspólnotach wyznaniowych z 1969 roku przewiduje, że wszystkie wspólnoty wyznaniowe mają te same prawa w zakresie finansowania. Ustawa z 1981 roku o wsparciu dla społeczności światopoglądowych potwierdza, że świeckie organizacje światopoglądowe mają takie same prawa. Choć status Kościoła Norwegii uległ zmianie w 2012 roku, to system finansowania pozostał taki sam. Zmiany objęły jednak wprowadzenie nowego zapisu do konstytucji, potwierdzającego istniejący system wsparcia dla Kościoła Norwegii i dla innych wyznań oraz organizacji światopoglądowych.

b. Każda z około 680 zarejestrowanych i niezarejestrowanych wspólnot wyznaniowych, łącznie z niektórymi wspólnotami świeckimi, takimi jak świeccy humaniści (Stowarzyszenie Humanistyczno-Etyczne), ma prawo otrzymywać dotacje państwowe i dotacje od władz lokalnych. Wspólnota musi składać wniosek o finansowanie co roku. Wypłacane kwoty są wyliczane według liczby członków poszczególnych wspólnot, tak aby otrzymywały one takie samo wsparcie, jakie uzyskują członkowie Kościoła Norwegii na osobę rocznie, zarówno na poziomie ogólnokrajowym, jak i na poziomie lokalnym. Dotacje muszą być wykorzystane przez wspólnoty wyznaniowe na cele religijne, a przez organizacje światopoglądowe – na cele związane z ich podstawowymi wartościami i przekonaniami. Wspólnoty uprawnione do finansowania mają obowiązek rozliczenia się z wydatków przed odpowiednimi władzami publicznymi.

c. Komisja powołana przez państwo do oceny obecnego systemu regulującego stosunek państwa do religii w Norwegii przedstawiła ostatnio raport, w którym większość jej członków sugerowała kontynuację istniejących zasad wsparcia finansowego, ale przy wprowadzeniu pewnych dodatkowych warunków uzyskania wsparcia. Proponuje się na przykład, aby we wspólnotach wyznaniowych otrzymujących państwowe wsparcie wprowadzić warunek zajmowania przez kobiety miejsc w strukturach przywódczych i (lub) w części administracji odpowiadającej za dystrybucję środków z państwowej dotacji. Większość członków komisji sugeruje także, żeby wspólnoty wyznaniowe otrzymujące takie wsparcie musiały mieć „demokratyczną” strukturę organizacyjną i co najmniej stu członków. Propozycje te są obecnie przedmiotem debaty.