Pesach

Zman Herutenu - Czas Naszej Wolności
Pesach jest często nazywany Zman Herutenu - Czasem Naszej Wolności lub Hag Hacherut - Świętem Wolności, ponieważ wtedy wyzwoliliśmy się spod jarzma niewoli. Wyjście z Egiptu było jednym z podstawowych wydarzeń, które uformowały nasz naród (pozostałymi były - brit mila - przymierze zawarte pomiędzy Bogiem i Abrahamem oraz przymierze zawarte na Synaju, a Wyjście jest klamrą łączącą te wydarzenia). Aseret Hadibrot (Dziesięć Przykazań) określa boskie zasługi: Jam jest Pan Bóg twój, którym cię wywiódł z ziemi Egipskiej, z domu niewoli (Szemot 20:2).

To nieustanne przypominanie, że to my byliśmy niewolnikami zmusza nas jako naród, do walki o sprawiedliwość dla wszystkich uciśnionych i słabych. Handel niewolnikami, prześladowanie obcych zamieszkujących na naszej ziemi, lichwa i używanie fałszywej wagi jest zabronione. Judaizm nakazuje opiekę nad biednymi i słabymi (sierotą, wdową czy obcym)... bo byliśmy niewolnikami w ziemi egipskiej.

Wspominanie Wyjścia jest jedną z trzech podstawowych micwot święta Pesach. Opowieść o wyzwoleniu ma dwa wymiary: przejście od fizycznej niewoli do politycznej wolności i przekształcenie idolatrii w wiarę w jednego Boga. Oba te elementy możemy znaleźć w Hagadzie.

Dwa przedmioty znajdujące się na talerzu sederowym ilustrują naszą ucieczkę z niewoli: maror (chrzan lub cykoria), który przypomina nam gorycz niewoli oraz charoset (mieszanina wina, orzechów i cynamonu charakterystyczna dla środowisk aszkenazyjskich), symbolizująca mieszaninę, której nasz naród używał w czasach, gdy był w niewoli faraona. Niezależnie od dużej szczegółowości w opisaniu wydarzeń, które doprowadziły do wyjścia z Egiptu, nigdzie w Hagadzie nie wspomina się Mojżesza, tego, który wyprowadził nas z Egiptu. Może to się wydawać dziwne, ale nasza tradycja nie gloryfikuje jednostki. To naród żydowski i jego stosunek do Boga jest bohaterem historii pesachowej. Cała ta opowieść może być lekcją pokory i przeświadczenia, że nikt nie jest niezastąpiony. O ile tylko ktoś chce...

Hag Hamacot
Czwartą nazwą święta jest Hag Hamacot - święto macy. Jej spożywanie jest drugą z najważniejszych micwot podczas Pesach. Święta przaśników przestrzegać będziesz: siedem dni jeść będziesz przaśniki, jakom ci rozkazał, czasu miesiąca awiw, podczas niego wyszedłeś z Egiptu (Szemot 23:14). Tora określa macę jako lechem oni "chleb utrapienia" (Dwarim - Księga Powtórzonego Prawa - 16:3). Dlaczego musimy jeść macę? Aby pamiętać, że opuściliśmy Egipt w pośpiechu: I popiekli z ciasta zadziałanego, które wynieśli z Egiptu, placki przaśne; bo nie były zakwaszone, przeto że wygnani byli z Egiptu, a nie mogli zmieszkać (Szemot 12:39).

Poza możliwością "jedzenia historii", jak to określił pisarz brytyjski Israel Zangwill opisując powyższą micwę, spożywanie macy ma również przypomnieć nam, że nie wszyscy mieli tyle szczęścia co my. Ta świadomość skłania nas do traktowania poważnie naszej odpowiedzialności wobec potrzebujących w naszej społeczności i na całym świecie. Kiedy jesteśmy zajęci sprzątaniem, myciem, zakupami i planowaniem pesachowego przyjęcia dla nas i naszych przyjaciół, powinniśmy pamiętać o zwyczaju dawania cedaki (darów dobroczynnych) po to, abyśmy dzielili się naszym szczęściem z tymi, którzy go nie mieli. Zgodnie z tradycją powinniśmy dawać datki na miesiąc przed Pesach po to, by Żydzi będący w potrzebie mogli obchodzić święto. Ten rodzaj cedaki ma swoją szczególną nazwę - maot chitim (zbożowe pieniądze). Przez setki lat w języku hebrajskim było stosunkowo niewiele nazw kwiatów, ale wiele określeń dotyczących cedaki.

Przygotowania
Kiedy wszystkie przygotowania są zakończone, w wigilię święta nadchodzi czas na zwyczaj bdikat hamec - poszukiwanie rzeczy kwaszonych - zgodnie ze zwyczajem - przy świecy. Niektórzy używają latarek, ale w ten sposób gubi się mistyczny charakter rytuału. Przed poszukiwaniami należy odmówić błogosławieństwo (bracha), które można znaleźć w większości Hagadot. Każdy okruch powinien być zgarnięty na drewnianą łyżkę lub papierowy talerz za pomocą pióra albo gałązki z lulaw i spalony rano.

Pozostałe przygotowania mają również swoją kolejność. Na przykład w Szabat poprzedzający święto należy pójść do synagogi. Jest to szczególny Szabat Hagadol (Wielki Szabat), który formalnie jest początkiem święta Pesach. Haftora przypadająca na ten Szabat mówi o wielkim dniu Boga (używając słowa gadol w celu opisania tego dnia), wiążąc wyzwolenie spod egipskiego jarzma z ostatecznym odkupieniem. W tym samym czasie rabini udzielają długich (gadol) pouczeń związanych ze świętem. Być może długość ich kazań też ma coś wspólnego z nazwą tego dnia.

Niektórzy czytają fragmenty Hagady po południu, podczas Szabat Hagadol, aby przypomnieć sobie tekst. Wielu pierworodnych pości w erew Pesach (wigilię Pesach), na pamiątkę plagi, której uniknęli Izraelici, a która zabiła egipskich pierworodnych. Niektóre pierworodne córki również poszczą w tym czasie. Wielu spośród tych, którzy poszczą bierze udział w modlitwie porannej. Tego poranka odczytuje się ostatni fragment świętych tekstów studiowanych w synagodze. Z powodu zakończenia studiów urządzany jest sijum (dosłownie "ukończenie"), w tym przypadku posiłek i święto z okazji ukończenia studiów. Sijum jest ważniejsze od postu i ci, którzy brali udział w modlitwie mogą wziąć w nim udział nie łamiąc prawa.