Szawuot

Księga Rut: Megila na Szawuot
Purim nie jest jedynym świętem żydowskim, podczas którego odbywa się czytanie megili, czyli zwoju Tory, chociaż trzeba przyznać, że czytanie zwoju Rut podczas święta Purim jest czymś wyjątkowym. W Ketuwim (czyli "Pismach" - trzeciej części Tanachu) jest 5 zwojów megili odczytywanych podczas świąt. "Pieśń nad pieśniami" czytana jest podczas Pesach; Księga Rut - podczas Szawuot; Lamentacje - w czasie Tisza be Aw, Księgę Koheleta odczytuje się podczas Sukot, a Księgę Estery - podczas Purim.

Zwój Rut jest piękną opowieścią o życiu w cierpieniu i ubóstwie. W synagogach tradycyjnych księga ta czytana jest podczas drugiego dnia święta Szawuot. Połączenie zwoju Rut ze świętem Szawuot można tłumaczyć na wiele sposobów. Jednym z najbardziej interesujących było wytłumaczenie pochodzące z Miszne Tora Majmonidesa na temat praw dotyczących królów. Twierdzi on, że przed przekazaniem Tory każda istota ludzka, w tym wszyscy Żydzi, byli zobowiązani do wypełniania Siedmiu Praw Noego . Od momentu przekazania Tory Żydzi zaakceptowali dodatkowe 606 praw, które połączone z siedmioma prawami Nowego tworzyły 613 przykazań. Szawuot oczywiście przypomina o przestrzeganiu tych przykazań. Podobnie jest w megili Rut. Przed nawróceniem, gdy mówiła do Naomi: "Wasz lud będzie moim ludem, wasz Bóg będzie moim Bogiem", Rut przestrzegała Siedmiu Praw Noego. Nawracając się, zaakceptowała dodatkowe 606 przykazań i zaczęła przestrzegać wszystkich 613 przykazań. Warto zauważyć, że jej imię odpowiada liczbie 606 w gematrii .

Istnieje też inna przyczyna czytania Księgi Rut podczas Szawuot. Jest to przecież święto pierwszych plonów. A zatem wzruszające, niemal sielankowe opowiadanie o czasie zbierania najwcześniejszych owoców ludzkiej pracy doskonale nadaje się do kontemplowania go w tym okresie.(Księga Koheleta, czytana podczas święta Sukot, oddaje nastrój końcowych żniw u schyłku roku - stan psychologicznie bardzo odległy od pierwszych zbiorów letnich.)

Jednym z ważnych przesłań tego święta jest jego uniwersalizm. Tora jest dla wszystkich. Tę ideę ilustruje najlepiej historia Rut, moabitańskiej nie-Żydówki, która przyjęła Torę (tzn. judaizm) i była antenatką najsłynniejszego króla w historii żydowskiej, Dawida. Można się stąd również wiele dowiedzieć o statusie nawróconych na judaizm.

Historia Rut jest więc podaniem o przodkach króla Dawida. Jak mówi tradycja, Dawid urodziła się i umarł w święto Szawuot. Jest to jeszcze jedna przyczyna, dla której podczas tego święta czytany jest zwój Rut.

Spożywanie nabiału podczas Szawuot
Przyjęło się jeść podczas Szawuot nabiał, np. naleśniki, rożki nadziewane serem i ciastka z owocami. Przez wieki różnie wyjaśniano tę tradycję. Wśród tych wyjaśnień poniższe mają jeszcze dziś pewne znaczenie:

W gematrii słowo chalaw - mleko - odpowiada liczbie czterdzieści - to czterdzieści dni, przez które Mojżesz przebywał na górze Synaj.

Święty charakter czasu, spędzonego zarówno na studiowaniu, jak i na wprowadzaniu w życie nakazów Tory, nadaje też odpowiedni charakter pożywieniu.

Inne, pełne fantazji wytłumaczenie, znajduje się w Miszna Barura, sześciotomowym, wyczerpującym komentarzu do jednego akapitu Szulchan Aruch . Kiedy naród przyjmował Torę na górze Synaj, usłyszał nie tylko Dziesięcioro Przykazań, lecz również wszystko o micwat w Torze (z regułami koszeru włącznie). Następnie ludzie poszli prosto do domów, żeby przygotować posiłki na Szabat i Jom Tow. Mieli jednak problem: nie mogli już jeść mięsa, które mieli, bo nie było ono koszerne (a przecież właśnie przyjęli prawa koszeru!). A ponieważ było zbyt mało czasu, żeby przygotować koszerne mięso, nie mieli wyboru - musieli jeść tego dnia nabiał. Żydzi kontynuują ten zwyczaj dla upamiętnienia natychmiastowego zastosowania się do nowego przykazania.

Mleko jest zwyczajowym pożywieniem małych dzieci. W momencie, w którym przyjmujemy Torę, stajemy się jakgdyby na nowo niewinnymi dziećmi. I jeszcze inne skojarzenie: Według midraszu, gdy Mojżesz został ocalony w sitowiu, nie dawał się karmić Egipcjance. Dlatego znaleziono dla niego żydowską mamkę (dzięki sprytowi Miriam była nią jego własna matka). Spożywamy w czasie święta Szawuot nabiał, by powrócić do dziecięcej niewinności poprzez słowa Tory, cedakę i dobre uczynki - "mleko" żydowskiego życia.

(Źródło: Gary Olickstein - "The Holiday. Shavout". Redaktor serii: Naomi Patz. Nowy Jork 1985, druk powielony. Tłum. Julian Szymański)

***

Objaśnienia

Omer (hebr. "snop") - snopek nowego zbioru jęczmienia, który składano w Świątyni w ofierze drugiego dnia święta Pesach.

Miszne Tora - pierwsza systematyzacja (kodeks) prawa żydowskiego (1180 r.), wielkie dokonanie Majmonidesa.

Prawa Noego, najbardziej sprawiedliwego wśród nie Żydów:

Nie zapieraj się Boga
Nie bluźnij Bogu
Nie przelewaj krwi
Nie cudzołóż, nie miej stosunków kazirodczych, homoseksualnych i ze zwierzętami
Nie kradnij
Nie jedz wnętrzności wziętych z żywego zwierzęcia
Ustanów sąd, który będzie sądził nie przestrzegających sześciu powyższych praw

gematria - homiletyczna reguła, pozwalająca kojarzyć słowa lub zwroty z innymi słowami lub zwrotami, których litery mają w sumie tę samą wartość liczbową. Gematria jest możliwa dzięki temu, że w języku hebrajskim cyfry reprezentowane są przez litery. W tekście biblijnym dzięki gematrii można więc szukać dodatkowych "ukrytych" informacji.

Szulchan Aruch - "Nakryty Stół"; XVI-wieczny Kodeks prawa żydowskiego, napisany przez Józefa Karo. W odróżnieniu od Miszne Tora Majmonidesa, zawierał również zestawienie obyczajów i praw Żydów aszkenazyjskich; używany do dzisiaj.

Tekst pochodzi z materiałów edukacyjnych zamieszczonych na stronach społeczności żydowskiej w Polsce: www.jewish.org.pl