Odmienność magii i religii

Przypisy

1 Terminu „ułuda” używam celowo, nawiązując tym samym do terminologii ewolucjonistów antropologicznych, takich jak Edward B. Tylor (Cywilizacja pierwotna, przeł. Z. Kowerska, Warszawa 1896/1899) i James G. Frazer (Złota gałąź, przeł. H. Krzeczkowski, PIW, Warszawa 1962), którzy używali go dla scharakteryzowania fałszywego, ich zdaniem, charakteru magii; owego „steku bzdur”, jak pisał ten ostatni.
2 H. S. Versnel, Some reflections on the relationship magic — religion, „Numen” 38 (1991), s. 177.
3 Takie przedstawienie religii żydowskiej znaleźć można w: Y. Kauffmann, The religion of Israel from its beginnings to the Babylonian exile, Schocken Books, New York 1972.
4 S. J. Tambiah, Magic, science, religion, and the scope of rationality, Cambridge University Press, Cambridge 1990, s. 7.
5 F. Yeats, Giordano Bruno and the hermetic tradition, Routledge and Kegan Paul, London 1964.
6 Por. M. Berman, The reenchantment of the world, Bentam Books, Toronto 1984, s. 57–125. W sprawie płynnego przejścia od magii i okultyzmu do nauki mechanicznej patrz też B. Vicker (ed.), Occult and scientific mentalities in the Renaissance, Cambridge University Press, Cambridge 1984 oraz K. Hutchinson, What happened to occult qualities in the Scientific Revolution?, „Isis” 73 (1982), s. 233–253.
7 Cyt. za: L. Wypustek, Magia antyczna, Ossolineum, Wrocław 2001, s. 31.
8 K. Thomas, Religion and the decline of magic, Charles Scribner’s Sons, New York 1971.
9 M. Weber, Etyka protestancka a duch kapitalizmu, przeł. J. Miziński, Lublin 1994.
10 Por. L. Kołakowski, Jeśli Boga nie ma…, przeł. T. Baszniak i M. Panufnik, Aneks, Londyn 1987, s. 7–12.
11 J. Frazer, op. cit., s. 71.
12 Tak różnice między magią i religią definiował Bronisław Malinowski. Por. B. Malinowski, Magia, nauka i religia, w: idem, Mit, magia, religia, przeł. B. Leś i D. Praszałowicz, Dzieła, t. 7, PWN, Warszawa 1990, s. 368–445.
13 É. Durkheim, Elementarne formy życia religijnego, przeł. A. Zadrożyńska, PWN, Warszawa1990, s. 39 (podkreślenie w oryginale).
14 M. Weber, The sociology of religion, Beacon Press, Boston 1963, s. 23–31.
15 W. J. Goode, Religion among the primitives, Free Press, Glencoe, Ill. 1951, s. 53–54.
16 J. Sieradzan, O względności pojęć magii i religii, „Lud” 2005 (w druku).
17 M. Mauss i H. Hubert, Zarys ogólnej teorii magii, przeł. M. Król, w: M. Mauss, Socjologia i antropologia, KR, Warszawa 2001, s. 54 (podkreślenia w oryginale).
18 É. Durkheim, op. cit., s. 38.
19 Por. M. Buchowski, Magia i rytuał, Instytut Kultury, Warszawa 1993, s. 67–74 i 78– –79.
20 M. i R. Wax, The magical world view, „Current Anthropology” 1 (1961/1962), s. 179.
21 E. E. Evans–Pritchard, Witchcraft, oracles, and magic among the Azande, Oxford University Press, Oxford 1937.


O autorze
Michał Buchowski ur. 1955, prof. dr hab., antropolog kulturowy i społeczny, członek Komitetu Nauk Etnologicznych PAN, pracownik naukowy Instytutu Etnologii i Antropologii Kulturowej UAM, interesuje się refleksją etnologiczną nad sposobami myślenia i systemami wierzeniowymi oraz współczesnymi przemianami w krajach postsocjalistycznych w Europie Środkowej, autor wielu prac naukowych.

Tekst publikujemy dzięki życzliwości Redakcji miesięcznika "W drodze"