Odszedł Leopold Kozłowski - ostatni klezmer Galicji

Wybitny artysta żydowskiego pochodzenia w listopadzie ubiegłego roku obchodził 100. urodziny, uczczone koncertem na krakowskim Kazimierzu, z którym związany był od 1945 roku.

Na wieść o śmierci ostatniego klezmera Galicji Agata Młynarska napisała: "Kochał ludzi i muzykę. Razem z Tatą, z którym serdecznie się przyjaźnił, stworzyli piosenkę pomnik - »Tak jak malował Pan Chagall«. W Izraelu na wspólnym koncercie Polacy obdarowali ich 20-minutową owacją na stojąco. Tata odszedł 15 marca, dwa lata temu, dziś Poldek Kozłowski... nie tak malował Pan Chagall...".

Leopold Kozłowski urodził się w rodzinie żydowskiej 26 listopada 1918 roku. Jego dziadek Pejsach Brandwein założył słynną w całej monarchii austro-węgierskiej kapelę; ojciec - Herman Kleinman, wybitny koncertmistrz i skrzypek - prowadził przed wojną orkiestrę klezmerską. Podczas Holocaustu Leopold stracił oboje rodziców. W obozie pracy w Kurowicach należał do obozowej orkiestry. Uratował się wraz z bratem Adolfem dzięki ucieczce. Trafił do żydowskiego oddziału partyzanckiego Abrama Bauma "Bunia".

• Zagrałem dla kamieni - archiwalna rozmowa Barbary Gruszki-Zych z Leopoldem Kozłowskim

"Ja tak czuję, że ktoś musiał przeżyć, kto zagra żydowską muzykę. Zostałem sam jeden. Żeby ona nie zginęła, jak zginął naród" - mówił o wojennych czasach w 2010 r. w "Gościu Niedzielnym", w rozmowie z Barbarą Gruszką-Zych.

Po wojnie ukończył dyrygenturę w Państwowej Wyższej Szkole Muzycznej w Krakowie. Pracował przez całe lata w stolicy Małopolski, potem był związany m.in. z Teatrem Żydowskim w Warszawie, cygańskim zespołem Roma. Koncertował ze Sławą Przybylską, współpracował z Jackiem Cyganem. Opracował 6 polskich wersji musicalu "Skrzypek na dachu". Skomponował muzykę do wielu spektakli Teatru Żydowskiego.

W maju 2014 r. L. Kozłowski otrzymał tytuł Honorowego Obywatela Stołecznego Królewskiego Miasta Krakowa. "Moje granie to są moje zaślubiny z Krakowem i tej miłości jestem wierny" - mówił podczas tej uroczystości.

W 1991 r. z Orkiestrą Polskiego Radia i Telewizji w Krakowie poprowadził w synagodze Tempel na krakowskim Kazimierzu pierwszy koncert piosenek żydowskich. Rok później, w hotelu Klezmer Hois przy ul. Szerokiej na Kazimierzu zagrał swój pierwszy klezmerski koncert na fortepianie.

Skomponował muzykę do filmów: "Austeria" w reż. Jerzego Kawalerowicza (1983), "I skrzypce przestały grać" (1988) i "Skrzypce Rotszylda" (1988). Zagrał m.in. w "Liście Schindlera" Stevena Spielberga, gdzie był także konsultantem muzyki gettowej. Był twórcą opracowania muzycznego do polskiej sekwencji filmu "Wichry wojny" w reżyserii Dana Curtisa z Ali MacGraw i Robertem Mitchumem oraz autorem muzyki do sekwencji cygańskiej filmu Jerzego Skolimowskiego "Wiosenne wody" z Nastassją Kinski.

Jako ostatni na świecie autentyczny klezmer wiedział, jak należy wykonywać tradycyjne pieśni żydowskie. Przywrócił w powojennej Polsce pamięć o żydowskiej kulturze, rozsławiając na cały świat Kraków i byłą żydowską dzielnicę Krakowa - Kazimierz. Jego zasługi w krzewieniu kultury żydowskiej były doceniane przez ludzi kultury na całym świecie.