Krótka historia voodoo

Mniej subtelni okazywali się królowie Dahomeju, kiedy chodziło o obronę i poszerzenie ich władczych am­bicji. Wojny z sąsiednimi ludami, głównie z plemieniem Joruba, były na porządku dziennym. Aby poszerzyć swo­ją sferę władzy, warstwa rządząca Dahomeju próbowała nawet z początkiem XVIII wieku ustanowić własny wa­riant kultu wodunów na całym podległym sobie obsza­rze jako coś w rodzaju religii państwowej. Jakkolwiek ta świątynna czystka i podniesienie duchów dahomejskich do rangi bogów całego regionu wywołały gwałtowny wewnętrzny bunt, krok ten miał oddziałać korzystnie na rozwój kultu voodoo w haitańskiej kulturze niewolni­czej. Gdyby bowiem panteon i najważniejsze ceremonie afrykańskich kultów wodunów nie zostały były w XVIII wieku w znacznej mierze ujednolicone, to wywiezionym na Haiti jako niewolnicy kapłanom i książętom nie przyszłoby łatwo utworzyć z resztek ich ojczystych kultur sy­stem religijny będący do zaakceptowania dla wszystkich niewolników.

Kiedy Kolumb odkrył Hispaniolę

Szukając drogi morskiej do Indii, którego to przed­sięwzięcia skutki dla historii powszechnej są znane, Ko­lumb odkrył w 1492 roku między innymi rozległą wyspę, którą nazwał Hispaniolą, ponieważ jej pejzaże przypomi­nały mu krajobraz hiszpańskiej ojczyzny. Przez miejsco­we plemiona Taino i Aranak nazywana ona była wyspą Haiti, co znaczy mniej więcej: „wyspa pełna gór". Jak jednak wiadomo, na tubylców odkrywca nie zwykł był zwracać specjalnej uwagi, za co w tym wypadku przy­szło niektórym jego ludziom zapłacić życiem.

  AUTOR / CC 3.0 Targowisko fetyszy voodoo w Togo Ponieważ jeden ze statków utknął przed Hispaniolą ma mieliźnie, Kolumb kazał zbudować blisko brzegu fort, w którym jego załoga miała czekać na powrót reszty floty. Kiedy po roku wyprawa ponownie podpłynęła do wyspy, w miejscu fortu znalazła już tylko kilka nadpa­lonych belek; załoga znikła. Nie tracąc czasu na dłuższe poszukiwania, odkrywca zanotował, że jego ludzie zo­stali niezawodnie zamordowani przez Indian, po czym kazał rozwinąć żagle i triumfalnie odpłynął do ojczyzny.

Dla pierwotnych tubylczych mieszkańców odkry­cie ich wyspy miało katastrofalne skutki. Nie dając się odstraszyć relacjami o zburzeniu fortu i wybiciu jego załogi, pierwsi hiszpańscy osadnicy przybyli śladami Kolumba na Hispaniolę już na początku XVI wieku. Za­miast oszańcować się blisko wybrzeża, w poszukiwaniu złóż złota penetrowali systematycznie wyspę i założyli w wielu miejscach dobrze ufortyfikowane osiedla.

Odkrycie kilku kopalń o znacznej wydajności wywo­łało prawdziwą gorączkę złota; do brzegów Hispanioli zaczęły przybywać tysiące żądnych przygód Europejczy­ków. W ciągu następnych stu lat dziesiątki tysięcy tubyl­czych mieszkańców zmuszano do pracy w kopalniach, którą wykonywali oni w straszliwych warunkach. Jak się jednak okazało, przywykli do absolutnej wolności kra­jowcy z plemion Taino i Aranak nie nadawali się do nie­wolniczej pracy. Ani za pomocą bicza, ani przez głodze­nie czy spektakularne rozstrzeliwanie stawiających opór nie dawało się zmusić ich do takiej wydajności, która by choć w części zaspokajała żądzę zysku ich białych pa­nów. Podobnie jak Majowie, których mniej więcej w tym samym czasie poddawano eksterminacji w Ameryce Środkowej, „Indianie" Hispanioli nieustannie buntowali się przeciwko tym, którzy niszczyli ich podstawę życia i kulturę. Biali tłumili jednak krwawo każdą rewoltę; reszty dokonywały przywleczone epidemie - już z koń­cem XVII wieku z ponad miliona tubylców pozostało przy życiu nie więcej jak sześćdziesiąt tysięcy.

Ponieważ jednak nadal przypuszczano, że na wyspie znajdują się znaczne złoża złota, a ponadto spodziewa­no się bajecznych zysków z uprawy trzciny cukrowej, powstało pilne zapotrzebowanie na bardziej przydatną siłę roboczą. Poszukiwanie robotników, którzy ani przez upór, ani przez choroby czy zgoła przez bunty nie sprawialiby kłopotu białym panom, dało wkrótce pożądany skutek: gęsto zaludnione afrykańskie „wybrzeże niewol­ników" dosłownie pęczniało od „czarnych wołów robo­czych", którzy nawet nie stawiali oporu przeciwko wy­wiezieniu za morze.

Podział łupu

Hispaniola, początkowo nawiedzana tylko przez hi­szpańskich osadników i awanturników, stała się w pierw szej połowie XVII wieku również celem francuskich poszukiwaczy szczęścia. W 1628 roku na małej wyspie Tortue na północ od Haiti wylądował francuski statek piracki. Z tego gniazda morskich rozbójników przed­siębrano następnie szereg łupieskich wypraw przeciwko hiszpańskim statkom pływającym na wodach Karaibów. Stopniowo Hiszpanie zostali na tyle wyparci, że pierwsi Francuzi mogli stanąć mocną stopą także w zachodniej części znacznie większej wyspy Hispaniola. Po piratach przyszli pionierzy, którzy założyli pierwsze plantacje ka­kao i bawełny. 

Chociaż Karol V już w 1517 roku zezwolił swym hi­szpańskim poddanym sprowadzić na Hispaniolę piętna­ście tysięcy czarnych niewolników, kolonia hiszpańska na wyspie wzrastała znacznie wolniej niż osiedla fran­cuskie. W 1664 roku założona została Compagnie des Indes, której deklarowanym celem było sprzedawanie na masową skalę przeznaczonych na Haiti czarnych niewol­ników. Kiedy przyszłość gospodarcza wyspy zdawała się w ten sposób zapewniona, król-słońce Ludwik XIV mianował w rok potem francuskiego gubernatora. Po kilku konfliktach zbrojnych Hiszpania odstąpiła w końcu w 1697 roku Francuzom jedną trzecią, zachodnią część Hispanioli. Obszar ten, odpowiadający dzisiejszej repub­lice Haiti, został pod nazwą Santo Domingo oficjalną ko­lonią francuską.