III Dzień Islamu w Kościele katolickim w Polsce

MUZUŁMANIE W POLSCE

Grupy muzułmanów pojawiły się w Polsce w armiach Mongołów, podczas najazdów (1241, 1259/60, 1287/8). Islam na ziemie Wielkiego Księstwa Litewskiego przynieśli w końcu XIV w. uchodźcy ze Złotej Ordy, znad Wołgi i ze stepów. Władcy litewscy osiedlali ich w dorzeczu Niemna. Tatarskiej starszyznie (murzowie) dano ziemię za obowiązek służby wojskowej. Osady Tatarów muzułmanów na Litwie (Wileńskie, Trockie) i przyległych ziemiach (Grodzieńskie i Nowogródzkie) przetrwały do XVIII w. lub dłużej. Na Podlasiu (od 1569 w Koronie Polskiej) król Jan III Sobieski nadał kilku oddziałom Tatarów dobra, z których dwie wsie - Bohoniki i Kruszyniany - z meczetami i cmentarzami do dziś stanowią wspólnoty muzułmańskie.

Tatarzy litewsko-polscy mieli wolność wyznania, meczety (Wilno, Troki, Nowogródek, Mińsk, wszystkich blisko 50 ok. 1690 r.) oraz obieralnych duchownych (mołłowie, tj. imamowie). Muzułmanie polscy są sunnitami. Koran jest dla nich księgą świętą. Teksty religijne pisano alfabetem arabskim, w języku arabskim, białoruskim i polskim, formując tzw. kitaby (księgi), bogate zbiory modlitw, pobożnych opowiadań i przepisów. Imamowie udzielają ślubów, nadają imię dziecku i uczą zasad islamu, kierują nabożeństwami, dawniej sądzili i pomagali zbierać podatki. Z Tatarów tworzono odrębne oddziały lekkiej jazdy, od XVIII w. z muzułmańskimi kapelanami.

Dopiero Konstytucja 3 Maja dała muzułmanom pełne prawa polityczne (sejm, urzędy). W Królestwie Polskim od 1831 r. stacjonowały wojska rosyjskie, w których służyło wielu muzułmanów. Zmarli muzułmanie rosyjscy grzebani byli na odrębnych cmentarzach, np. w Warszawie (tzw. Kaukaski 1831, tatarski 1867) czy Sochaczewie (1842-1880). Z meczetów garnizonowych korzystali wszyscy wyznawcy. W Polsce 1919-1939 najliczniejsze były gminy na Wileńszczyźnie; w 1922 powstał Związek Muzułmański m.st. Warszawy planujący budowę meczetu. 28.XII.1925 utworzono Muzułmański Związek Religijny w RP. Zwierzchnikiem religijnym (mufti) został Jakub Szynkiewicz i Najwyższe Kolegium Muzułmańskie. Na podstawie ustawy z 21.IV. 1936 państwo subsydiowało Związek i nauczanie islamu w 19 istniejących gminach muzułmańskich. Wydawano „Życie Tatarskie”. „Przegląd Islamski” oraz „Rocznik Tatarski”. Liczba wiernych do 1936 wynosiła ok. 6 tyś., w 1960 ok. 1500, dziś wraz z imigrantami ok. 15 tyś. W 1947 r. zarejestrowano Muzułmański Związek Religijny kierowany przez Najwyższe Kolegium Muzułmańskie. W 1986-1990 ukazywało się „Życie Muzułmańskie” w Gdańsku, od 1993 wychodzi „Rocznik Tatarów Polskich”, od 1992 „Świat Islamu”, od 1998 „Życie Tatarskie”, z problematyką religijną i kulturalną. Obecnie największymi skupiskami muzułmanów są: Trójmiasto i Białystok. W 1989 ze składek zbudowano meczet w Gdańsku.

Prof. dr hab. Jan Tyszkiewicz, RWKiM

Więcej na następnej stronie