Judaizm: "Wy będziecie moim ludem, a ja będę waszym Bogiem"

Mistycyzm: merkabah, kabała, chasydyzm
Merkabah. Oprócz prawa i obserwancji, judaizm przeżywa głębokie doświadczenia mistyczne. Mistycyzm Merkabah opiera się na nadzwyczajnych widzeniach. W czasie podróży mistycznej wizjoner odwiedza bekalot, siedem pałaców lub sal zamieszkałych przez rajskie istoty i kontempluje tron oraz rydwan Boga. Mistyczny podróżnik spotyka tam Metatrona, anioła o cechach ludzkich, utożsamianego z biblijną postacią Henocha. Wszyscy potomkowie w linii, która ciągnie się od Adama do Noego, umierają. Wyjątkiem jest Henoch, który zostaje "wzięty przez Boga" (Rdz 5, 18-24) i według tradycji, wyniesiony do rangi anioła. Wokół Metatrona-Henocha koncentruje się znaczna część literatury mistycznej i apokaliptycznej. Większość tekstów mistyki bekalot pochodzi z okresu między III a VI wiekiem po Chr., choć niektóre aspekty mistycyzmu Merkabah sięgają II wieku przed Chr.

Kabała. Termin ten oznacza "tradycję" i jest to inna forma żydowskiego mistycyzmu. Słowo to odnosi się do szczególnej tradycji mistycznej wyjętej spod publicznego nauczania. Kabaliści uważali, że choć Bóg pozbawiony jest ograniczeń (ensof), to w trakcie stwarzania świata z powodu "rozbicia waz" (szewirat hakelim), które zawierały pierwotną materię ciemności i światła (dobro i zło), miało miejsce cofnięcie się (cimcum) Boga ku sobie samemu. Kabała zmierza do pokonania fundamentalnych podziałów i przywrócenia - na każdym poziomie: serca, duszy i świata - pierwotnej jedności między wszystkimi elementami. Ideę tę wyraził Abraham ben Samuel Abulafija (1240-1291), kabalista sefardyjski, który szukał zjednoczenia z Bogiem, oraz Mojżesz z León (1250-1305), który napisał Sefer ha-Zohar (Księgę Blasku), najbardziej znaną księgę Kabały, gdzie zachęca do alegorycznej lektury Biblii, co umożliwiałoby odkrycie mistycznych znaczeń imion oraz liter. Troska o naprawę i przywrócenie jedności nazywa się tikkun. Jest ona zgodna z innymi celami Kabały: qavvanah (kontemplacją za pośrednictwem medytacji) i dwekut (przylgnięciem do Boga w mistycznym zjednoczeniu z tym, co boskie). Izaak Luria (1534-1572) i jego uczeń Chaim Yitale uporządkowali idee kabalistyczne w starannie dopracowany system. Kabała bazuje, na mistycznym wymiarze gramatyki, imion, kolorów i innych podobnych aspektów, które zna się w pismach objawionych. Litery alfabetu objawiają przykazania i imiona Boga na płaszczyźnie pisma, a zarazem objawiają Boga i istoty niebieskie na płaszczyźnie doświadczenia mistycznego. Literatura hekalot i Sefer jecira (Księga Stworzenia, napisana około III lub IV wieku po Chr.) dostarczyły kabalistom podstaw dla ich wizji świata. Wszechświat tworzy sieć sfer, sefirot. Każda sfera posiada swój własny sposób istnienia. Wzięte wszystkie razem obejmują wszelkie możliwe formy życia wszechświata. Sefirot są ze sobą wzajemnie połączone za pośrednictwem dwudziestu dwóch ścieżek (odpowiadają dwudziestu dwóm literom alfabetu hebrajskiego). Tak jak litery i liczby mogą łączyć się w różne kombinacje, określać całą rzeczywistość, tak też mistycy mają dostęp do mocy, które przemieniają liczby, litery, imiona i symbole, aby nawiązać kontakt z tym, co oznaczają. Odkrywając tajemnice tekstóww Pisma, kabalista odsłania Boskie światło ukryte w słowach i w literach. Różne kombinacje widzialnych liter odpowiadają wewnętrznym przeobrażeniom, które oświecają cały byt mistyka. W ten sposób każdy człowiek staje się mikrokosmosem, który w swoim wnętrzu odtwarza makrokosmos, świat. Ludzie mogą zjednoczyć się z każdą rzeczą, w tym z Boskim bytem. Niektórzy kabaliści utrzymują, że istnieją różne światy duchowe, które wzajemnie się podtrzymują:
1) acilut (emanacja) złożony z dziesięciu sefirot, które połączone razem, tworzą mitycznego człowieka Adama Kadmona;
2) berijah (stworzenie) z siedmioma pałacami mistycznymi (hekalot) i Merkabah;
3) jecira (tworzenie), gdzie żyją wszystkie zastępy aniołów;
4) asijah (obróbka), będący doskonałym modelem - w normalnych warunkach niewidocznym - świata widzialnego dla ludzi. Ostatnie lata XX wieku świadczą o odrodzeniu zainteresowania Kabałą i entuzjazmu dla doświadczeń mistycznych opartych na naukach oraz praktykach kabalistów.

Chasydyzm. W XVIII-wiecznej Polsce Israel ben Eliezer, powszechnie znany jako Baal Tow lub po prostu Beszt, założył ruch religijny zwany chasydyzmem (od słowa chassid, które onacza "człowiek pobożny). Główni rabini Europy Wschodniej, jak Eliasz z Wilna, potępili chasydyzm, ponieważ nie skupiał się na Talmudzie i na ascetyzmie, w odpowiedzi chasydzi utworzyli własne synagogi. Pomijając rabinów oficjalnych, poddali się kierownictwu caddikim (cadyków, ludzi prawych). Caddikim schodzą z poziomu swoich ekstaz na płaszczyznę wspólnoty. Korzystając z nadzwyczajnych władz otrzymanych w czasie swych ekstaz, czynią cuda na rzecz innych. Chasydyzm rozpowszechnił się w całym świecie żydowskim. Duże znaczenie nadal odgrywa w Europie, Ameryce Północnej i Izraelu. Chasydyzm podkreśla, że Bóg jest obecny wszędzie i koncentruje życie duchowe na radości pochodzącej ze zjednoczenia z Bogiem (devequf). Wstąpienie duszy do Boskiego światła (alijat ha-neszamah) może się dokonać w najbardziej zwyczajnych czynnościach, nawet kiedy się je lub śpi. Chociaż chasydzi zwykle wyrażają się w spektakularnych pieśniach i tańcach, to są przekonani, że skierowanie umysłu na zjednoczenie z Bogiem przemienia każdą czynność fizyczną w gest religijny.