Bóg zawarł z Izraelem przymierze miłosierdzia

HOMILIA
1. W homilii wygłoszonej 17 sierpnia 2002 r. podczas Mszy św. w Łagiewnikach Jan Paweł II przypomniał, że „nie ma dla człowieka innego źródła nadziei, jak miłosierdzie Boga”. Ojciec Święty dodał jeszcze: „To wyznanie, w którym wyraża się ufność we wszechmocną miłość Boga, jest szczególnie potrzebne w naszych czasach, w których człowiek doznaje zagubienia w obliczu wielorakich przejawów zła. Trzeba, aby wołanie o Boże miłosierdzie płynęło z głębi ludzkich serc, pełnych cierpienia, niepokoju i zwątpienia, poszukujących niezawodnego źródła nadziei”.

Wiara w Boga ożywia chrześcijan i wyznawców judaizmu. Jedni i drudzy wyznajemy Boga jako „Ojca miłosierdzia oraz Boga wszelkiej pociechy" (por. 2 Kor 1,3). Dla nas, chrześcijan, miłosierne oblicze Ojca odkrywa się najpełniej w Jezusie Chrystusie. Wcielenie Syna Bożego, przez które Bóg stał się człowiekiem, sprawiło, że „chrześcijaństwo jest religią zanurzoną w historii!” (tamże). Wzgląd na to nakazuje nam stale powracać do pytania o związki Nowego Testamentu ze Starym, o więzi Kościoła z biblijnym Izraelem, a także o więzi z Synagogą, która wyrosła na gruncie Pierwszego Przymierza. „Właśnie bowiem na płaszczyźnie historii Bóg zechciał zawrzeć przymierze z Izraelem i w ten sposób przygotować narodziny Syna z łona Maryi »w pełni czasu« (por. Ga 4,4)”. Ponieważ wielu Żydów współczesnych Jezusowi i żyjących w następnych pokoleniach, aż do dzisiaj, nie uznało w Jezusie Mesjasza i Syna Bożego, chrześcijanie stają wobec dramatycznego pytania, jak odnieść się do tej postawy sprzeciwu, a nierzadko wrogości wobec Niego i Jego wyznawców.

W bliższej i dalszej przeszłości pojawiały się rozmaite odpowiedzi na to pytanie. Były wśród nich spojrzenia nieprzychylne Żydom i ich religii, upatrujące w niej przeżytek i oskarżające Żydów o zatwardziałość oraz sprzeniewierzenie się Bożemu planowi zbawienia. W swoich najostrzejszych formach takie odpowiedzi budziły bądź wzmagały niechęć, a nawet wrogość wobec Żydów i judaizmu, która jest nie do pogodzenia z prawdą Ewangelii. Po II Soborze Watykańskim Kościół podjął ogromny wysiłek przemyślenia tych spraw, w czym główną rolę odgrywa przykład i nauczanie Jana Pawła II. Temu celowi służy również zapoczątkowana w 1998 r. inicjatywa Dnia Judaizmu w Kościele katolickim w Polsce.

2. Prawda o miłosierdziu Bożym polega na przekonywaniu świata „o grzechu, o sprawiedliwości i o sądzie” (J 16,8), a zarazem odsłanianiu pełni zbawienia w Chrystusie. „To przekonywanie o grzechu - mówił Ojciec Święty w Łagiewnikach - dokonuje się w dwojakim odniesieniu do Krzyża Chrystusa. Z jednej strony Duch Święty pozwala nam przez Krzyż Chrystusa poznać grzech, każdy grzech, w pełnej skali zła, jakie w sobie zawiera i kryje. Z drugiej strony, przez Krzyż Chrystusa Duch Święty pozwala nam zobaczyć grzech w świetle misterium paschalnego, czyli miłosiernej, przebaczającej miłości Boga (por.Dominum et viviftcantem, 32)”.

Głoszenie Chrystusa ukrzyżowanego „jest zgorszeniem dla Żydów, a głupstwem dla pogan” (l Kor 1,23). W tym zgorszeniu trzeba zauważyć paradoks, na który tak głęboko i odważnie zwrócił niegdyś uwagę Jan Paweł II: „Czy można się dziwić, że nawet wyznawcom jedynego Boga, którego Abraham był świadkiem, trudno jest przyjąć wiarę w Boga ukrzyżowanego? Uważają, że Bóg może być tylko potężny i wspaniały, absolutnie transcendentny i piękny w swojej mocy, święty i nieosiągalny dla człowieka. Bóg może być tylko taki! Nie może On być Ojcem i Synem i Duchem Świętym. Nie może być Miłością, która siebie daje, która siebie pozwala widzieć, słyszeć i naśladować jako człowiek, która siebie pozwala krępować, bić po twarzy i krzyżować. To nie może być Bóg...! Tak więc w samym środku wielkiej monoteistycznej tradycji jest obecne takie głębokie rozdarcie” (Przekroczyć próg nadziei, s. 30). W żydowskim sprzeciwie wobec Jezusa jako Mesjasza i Syna Bożego upatruje Jan Paweł II swoistą obronę Boga, protest przeciwko Jego jakoby nadmiernej bliskości w świecie, objawionej w osobie Jezusa. Bóg „powinien pozostać absolutnie transcendentny, powinien pozostać czystym majestatem - owszem, majestatem pełnym miłosierdzia, ale nie aż tak, żeby sam płacił za winy swojego stworzenia, za jego grzech” (tamże, s. 48).

3. Stary Testament, podkreślając wybór Izraela, wskazuje na powszechność zbawienia zamierzonego przez Boga i ten wątek został ukazany także w prze widzianym na dzisiejszą liturgię czytaniu z Księgi Izajasza. Izrael został wybrany nie ze względu na jakiekolwiek własne zasługi, ani nie ze względu na siebie, ale po to, aby urzeczywistnił się Boży plan zbawienia całej ludzkości.
A jednak nieposłuszeństwo znacznej części Izraelitów stało się rzeczywiście źródłem miłosierdzia Bożego dla wszystkich ludzi. „Podobnie bowiem jak wy - tłumaczy św. Paweł chrześcijanom nawróconym z pogaństwa - niegdyś byliście nieposłuszni Bogu, teraz zaś z powodu ich nieposłuszeństwa dostąpiliście miłosierdzia, tak i oni stali się teraz nieposłuszni z powodu okazanego wam miłosierdzia, aby i sami w czasie obecnym mogli dostąpić miłosierdzia”. Krzyż Jezusa Chrystusa to najważniejsze narzędzie miłosierdzia Bożego dla całego rodzaju ludzkiego. Przygarniając wszystkich, Bóg pozostał wierny sobie i obietnicom danym Izraelowi. „Ostatecznie - czytamy w dokumencie Papieskiej Komisji Biblijnej na temat narodu żydowskiego - Boży plan w stosunku do Izraela jest całkowicie pozytywny. Skoro »ich upadek przyniósł bogactwo światu«, to »o ileż więcej przyniesie ich zebranie się w całości« (Rz 11,12)” (Naród żydowski i jego Święte Pisma w Biblii chrześcijańskiej, nr 79). Właśnie w tym uwidacznia się wielkoduszne ze strony Boga przymierze miłosierdzia z Izraelem jako ludem Bożym.

4. W homilii podczas Mszy św. na krakowskich Błoniach Jan Paweł II powiedział: „Wiek XX, mimo niewątpliwych osiągnięć w wielu dziedzinach, naznaczony był w szczególny sposób »misterium nieprawości«. Z tym dziedzictwem dobra, ale też i zła weszliśmy w nowe tysiąclecie. Przed ludzkością jawią się nowe perspektywy rozwoju, a równocześnie nowe, niespotykane dotąd zagrożenia. Człowiek nierzadko żyje tak, jakby Boga nie było, a nawet stawia samego siebie na Jego miejscu”.

W tej dramatycznej sytuacji tak ważne jest wspólne i wiarygodne świadectwo o Bogu ze strony wszystkich Jego wyznawców - Żydów, chrześcijan i muzułmanów. Nabiera ono wyjątkowego znaczenia teraz, w dobie konfliktu wyniszczającego mieszkańców Ziemi Świętej i poważnie zagrażającego całemu światu. W krakowskich Łagiewnikach Ojciec Święty mówił: „Na wszystkich kontynentach z głębin ludzkiego cierpienia zdaje się wznosić wołanie o miłosierdzie. Tam, gdzie panuje nienawiść i chęć odwetu, gdzie wojna przynosi ból i śmierć niewinnych, potrzeba łaski miłosierdzia, które koi ludzkie umysły i serca, i rodzi pokój. Gdzie brak szacunku dla życia i godności człowieka, potrzeba miłosiernej miłości Boga, w której świetle odsłania się niewypowiedziana wartość każdego ludzkiego istnienia,. Potrzeba miłosierdzia, aby wszelka niesprawiedliwość w świecie znalazła kres w blasku prawdy.”

Przybliżanie tego błogosławionego czasu stanowi najważniejsze wspólne zadanie wyznawców Boga jedynego. Jemu też są podporządkowane również tegoroczne obchody Dnia Judaizmu w Kościele katolickim w Polsce.