Rok religijny w hinduizmie

Rok religijny w hinduizmie

Na rozległym obszarze Indii istnieje do dziś wiele kalendarzy hinduskich, różniących się między sobą w większym lub mniejszym stopniu. Rozpowszechniony jest podział roku według faz księżyca. Poniższy przegląd miesięcy idzie za tym, który zdaje się dominować w osiadłych w Europie wspólnotach hinduskich. Nazwy podaje się w sanskrycie oraz w hindi.

Poniższy wykaz miesięcy rozpoczyna się od wiosny (marzec/kwiecień) według kalendarza gregoriańskiego, a kończy się w odpowiednim przedziale czasu roku następnego. Mamy zatem do czynienia z podobnym nakładaniem się zmiany roku, jaka zachodzi np. między kalendarzem judaistycznym albo muzułmańskim a zachodnim. A oto nazwy miesięcy, na które dzieli się rok hinduski; nazwy podajemy w spolszczeniu z sanskrytu i z hindi oraz w transkrypcji naukowej wraz z odpowiednikami w hindi:

1) czajtra/czajt (caitra; cait) = marzec/kwiecień,
2) wajsiakha/wajśakh (vaiśakha; vaiśakh) = kwiecień/maj,
3) dżjaisztha/dżjeszth (Jyaistha; jyesth) = maj/czerwiec,
4) aszadha/aszadh (asadha; asadh) = czerwiec/lipiec,
5) śrawana/sawan (śravana; savan) = lipiec/sierpień,
6) bhadrapada/bhadom (bhadrapada; bhadom) = sierpień/wrzesień,
7) aświna/aświn (aśvina; aśvin) = wrzesień/październik,
8) karttika/katika (karttika; katika) = październik/listopad,
9) margaśirsza/marg-śirsz (margaślrsa; marg-śirs) = listopad/grudzień,
10) pausza/pus (pausa; pus) = grudzień/styczeń,
11) magha/magh (magha; magh) = styczeń/luty,
12) phalguna/phalgun (phalguna; phalgun) = luty/marzec.

Każdy miesiąc ma trzydzieści dni i dzieli się na dwie równe części - jasną połowę (śiukla), w której przybywa księżyca, i ciemną połowę (kryszna), w której księżyca ubywa (od pełni do nowiu). Tam, gdzie obowiązuje ten podział czasu, obchodzi się też odpowiednio święta. Poszczególne święta określają - stosownie do regionu i kasty - punkty kulminacyjne roku. Po części są one związane z naturalnymi porami roku, po części zaś z czcią okazywaną lokalnemu bóstwu świątynnemu. Ponieważ święta często rozwijały się przez wieki, przeto częstokroć splatają się w nich liczne okazje i motywy ich ustanowienia i obchodzenia. Żadne święto nie jest obchodzone w całych Indiach w taki sam sposób.

Wobec takiej sytuacji przedstawimy główne rysy świąt ku czci bogów na kilku przykładach, z którymi częściej można się spotkać w hinduizmie w takiej lub zmodyfikowanej postaci.

Święta cyklu rocznego. Pudża: podstawowa forma hinduskich obrzędów religijnych
Każde nabożeństwo i cześć religijna odnosi się w hinduizmie do duszy świata lub ducha świata, czyli brahmana, chociaż mogą je określać także bóstwa lokalne, regionalne albo związane z jakąś kastą. Jakkolwiek w świecie hinduskim jest tak wiele świątyń, to jednak nawet w najskromniejszym domu rodzinnym znajduje się szczególne miejsce, gdzie odprawia się regularnie, na ogół codziennie, nabożeństwa. Odbywają się one według religijnego obrządku pudży, a więc obrządku, który właściwie obowiązuje także podczas każdego nabożeństwa świątynnego.

Punktem centralnym wspomnianego domowego miejsca sprawowania nabożeństwa jest ołtarz z minimalnym wyposażeniem w postaci wizerunku bóstwa, lampki oliwnej (diwa), podstawki do spalania kadzidełek, a także miejsca do składania darów ofiarnych, np. kwiatów, świeżego lub gotowanego jadła, naczynia z czystą wodą lub innym płynem, kunsztownie ułożonego wzoru z rozmaitych materiałów. Jeśli rodzina dysponuje odpowiednimi możliwościami, na potrzeby codziennego nabożeństwa przeznacza się większą część jakiegoś pomieszczenia albo oddzielny pokój. Jeden z członków rodziny - może nim być np. jedna z córek - przejmuje rolę kapłana i prowadzi nabożeństwo. Ktoś inny gra na instrumencie muzycznym, np. na instrumencie strunowym, flecie czy małym harmonium. Gdzie tylko to jest możliwe, muzyka, która w Indiach ma bogatą i regionalnie zróżnicowaną tradycję, zawsze towarzyszy sprawowaniu pudży. Każda forma pudży - od zupełnie prostej, do bardzo rozbudowanej - jest możliwa. Zapalenie i spalanie kadzidełka czy złożenie kwiatu już można uznać za pudżę. Każda forma pudży kończy się medytacją. Bogata skarbnica modlitw i mantr przyczynia się do bogatszego rozwinięcia obrzędu pudży. Na ołtarzu mogą stać - z racji tradycji lub doświadczeń życiowych - liczne podobizny bóstw, przy czym pierwszeństwo ma bóstwo domowe.