Post w islamie

Post przekształca świadomość

„O Boże, oto miesiąc ramadan, w którym zesłałeś nam Koran jako wskazanie dla ludzi. Oto miesiąc pobożnych praktyk, powrotu do Ciebie, pokuty, przebaczenia i zmiłowania. O Boże, wesprzyj mnie swą łaskawą pomocą i przywiedź mnie w ten sposób do posłuszeństwa wobec Ciebie. Użycz mi darów tego miesiąca i strzeż mnie w pokucie” - tak brzmi modlitwa z okazji ramadanu.

Ramadan jest dziewiątym miesiącem (księżycowego) kalendarza muzułmańskiego. Trwa 29 lub 30 dni. Każdego roku ów miesiąc postu zaczyna się w stosunku do kalendarza gregoriańskiego o 11 dni wcześniej niż w roku poprzednim. Początek i koniec miesiąca postu wyznacza ukazanie się sierpa księżyca po nowiu: skoro tylko ukaże się „nowe światło”, przeważnie 2-3 dni po nowiu.

Stojący zewnątrz często nie rozumieją, jakie znaczenie ma dla muzułmanów okres postu. W innej religii często postrzega się tylko formy zewnętrzne. Wielu muzułmanów z nadzieją wita miesiąc postu. Post oznacza, według wiary muzułmańskiej, jeszcze intensywniejsze oddanie się Bogu, jeszcze większą solidarność ze współwyznawcami na całym świecie. Co może przeżywać muzułmanin, który przez cały miesiąc od świtu aż do zachodu słońca pości? W zależności od pory roku codzienny czas postu może trwać do 20 godzin. Za dnia wszyscy dorośli muzułmanie, będący w pełni władz umysłowych i zdrowi na ciele, powstrzymują się od pożywienia (napojów, używek, np. palenia tytoniu) oraz stosunków płciowych. Post uchodzi za nakaz Boży: „O wy, którzy wierzycie! Jest wam przepisany post, tak jak został przepisany tym, którzy byli przed wami - być może, wy będziecie bogobojni [...] Bóg chce dać wam ulgę, a nie chce dla was utrudnienia” (2,183.185). Post stanowi wyraz bojaźni Bożej („takwa” - „bogobojność”) wobec miłosiernej obecności Boga. Ta bojaźń Boża czyni dopiero - w przeświadczeniu islamu - z człowieka jedynego w swym rodzaju, przewyższającego inne stworzenia „namiestnika Boga”, człowieka w pełnym sensie tego słowa. Nakaz postu wyraźnie sytuuje muzułmanów w obrębie żydowskich i chrześcijańskich tradycji postu.
Bóg chce - wielu chrześcijan często tego nie dostrzega - „dać wiernym ulgę”. Islam żąda od człowieka tylko tego, do czego jest on faktycznie zdolny. Stąd też nakazy postu nie są prawem, które należy niewolniczo wypełniać. Raczej dostosowuje się je elastycznie do okoliczności: zwolnieni od postu są starcy, nieuleczalnie chorzy i dzieci; podróżujący, kobiety ciężarne i karmiące, chorzy i ludzie w podeszłym wieku mogą przesunąć swój post na inny czas; kobietom miesiączkującym nie wolno pościć. Liberalni teologowie muzułmańscy skłaniają się do tego, by pozwolić ciężko pracującym na przerwanie postu. Przedstawiciele pewnych zawodów - piloci itp. - są na podstawie szczególnych orzeczeń prawnych zwolnieni z postu. Tytułem zadośćuczynienia jest przewidziane nakarmienie ubogich: należy przez cały miesiąc zaopatrywać biednych w podstawowe środki żywności - tak jak samego siebie - lub ofiarować im odpowiednią kwotę.

Post przekształca świadomość. Stąd też ramadan uchodzi za wyjątkową okazję do zwrócenia swych myśli znów do Boga. Post w ramadanie sprzyja wytrwałości i cierpliwości wyznawców. Muzułmański wizerunek człowieka opiera się na całościowym pojmowaniu istoty ludzkiej, która składa się z ciała, ducha i duszy. Prawo muzułmańskie ma dlatego zawsze na uwadze całego człowieka. Nie wymaga się modlitwy „w cichym odosobnieniu”, lecz raczej pełnego udziału ciała i duchowo-wewnętrznej postawy, bez której post byłby bezwartościowy. W tradycji chrześcijańskiej post ulega coraz większemu uduchowieniu. Na znaczeniu nabierają społeczne i duchowe aspekty postu. Oczywiście i islam zna tego rodzaju uduchowienie; jednakże nigdy nie zaniedbywał on cielesnego aspektu postu. Niektórzy muzułmanie interpretują swój post także w sensie krytyki współczesnego społeczeństwa konsumpcyjnego. Muzułmańskie dzieci czytają w swych podręcznikach: „Gdy nic nie jemy, myślimy o ludziach biednych i potrzebujących, którzy często nie mają nic do jedzenia”. Niektórzy teoretycy muzułmańscy rozpatrują ów problem w aspekcie strukturalnym, opowiadając się za sprawiedliwym światowym ładem gospodarczym. Post ramadanu staje się w ten sposób symbolem muzułmańskiej „teologii wyzwolenia Podobnie jak wszystkie pozostałe powinności muzułmanina, post jest aktem wspólnotowym, który włącza pojedynczego muzułmanina do wielkiej ummy, wspólnoty wszystkich wiernych, będących „braćmi” i „siostrami”. Pozytywnym skutkiem postu jest umacnianie się społecznej jedności wiernych, co wywiera stabilizujący wpływ na jednostkę. Post ma doniosły aspekt etyczny; byłby nieważny, gdyby muzułmanin kłamał i oszukiwał, obmawiał innych ludzi, używał wulgarnych i obraźliwych słów.

Co wieczór następuje „ustanie postu”: spotkanie w gronie krewnych, sąsiadów i przyjaciół. Dobrym zwyczajem jest troszczenie się o ludzi pozbawionych środków do życia. Miesiąc postu jest okresem pokuty i pojednania. Należy wykorzystać wieczorne godziny do przywrócenia zgody i utrwalenia pokoju; pokój (salam) jest jednym z podstawowych pojęć islamu.

Okres ramadanu ma dwa punkty kulminacyjne. Zwyczajowo 27 dnia ramadanu świętuje się uroczyście „Lajlat al-Kadar”, - „Noc Przeznaczenia". Tej „świętej nocy” miłosierny Bóg zesłał z łaski i miłości do człowieka swą Księgę, aby poprowadzić ludzi „prostą drogą”. Punktem szczytowym i zakończeniem okresu postu jest wielkie święto - „Id al-Fitr" (dosłownie „Święto Przerwania Postu). W tureckim islamie nosi ono nazwę „Szeker Bajram”, „Święto Cukrowe”, ponieważ dzieci otrzymują wtedy różne słodycze.
„Wysłuchaj mnie w tym miesiącu - tak kończy się cytowana na wstępie modlitwa z okazji ramadanu - gdy do Ciebie wołam, abym miał udział w tym, czego oczekuję.”
Osobnym dniem świątecznym jest 10 dzień muharrama, zwany Dniem Aszura .