Zakaz spożywania alkoholu

  Henryk Przondziono/Agencja GN Prohibicja wina należy do ważnych działów islamskiego prawa. Współcześnie wino stało się synonimem alkoholu, a abstynencja od napojów alkoholowych urosła do rangi symbolu muzułmańskiej tożsamości.

Dlaczego muzułmanom nie wolno spożywać alkoholu?

Podstawą zakazu są wersety Koranu: „O wy, którzy wierzycie! wino, majsir, bałwany i strzały wróżbiarskie – to obrzydliwość wynikająca z dzieła szatana. Unikajcie więc tego! Być może, będziecie szczęśliwi! Szatan chce tylko rzucić między was nieprzyjaźń i zawiść przez wino i majsir i odwrócić was od wspominania Boga i od modlitwy. Czyż wy nie zaprzestaniecie!” (5,90-91). Picie wina Koran nazywa grzechem, który jest większy niż wypływające z tego korzyści (2,219).

W Arabii przedmuzułmańskiej wino było napojem bardzo popularnym. Wraz z islamem pojawiły się ograniczenia, które przybrały formę zakazu spożywania alkoholu w ogóle. Początkowo przepisy te nie były jednoznaczne. Odnosiły się wprawdzie do wina jako napoju upajającego, ale go nie potępiały (16,69). Późniejsze (w chronologii islamskiego objawienia) fragmenty koranicznego przesłania stają się bardziej wyrazistsze (2,219; 5,90-91),  choć nie do tego stopnia, żeby zaklasyfikować picie wina jako haram, tzn. czynność zakazaną – jak to jest w przypadku spożywania wieprzowiny –  lecz „tylko” jako czynność niedozwoloną, czyli  makruh.

Ponieważ użyty w Koranie termin chamr, oznacza wino, niektórzy z muzułmańskich egzegetów dopuszczają zażywanie sfermentowanych napojów powstałych z innych produktów. Aby ominąć prohibicję, muzułmanie nazywają je po prostu inaczej, wykorzystują bogactwo języka arabskiego, w którym występuje wiele terminów oznaczających „wino”. Większość uczonych muzułmańskich stoi jednak na stanowisku, że zakaz ten dotyczy wszystkich substancji, które wywołują jakiekolwiek zmiany w świadomości człowieka, tzn. alkohol, narkotyki i wszelkie środki odurzające.

Prohibicja wina należy do ważnych działów islamskiego prawa. Trzy główne szkoły prawne: malikicka, szafi’icka i hanbalicka są zgodne, że chamr oznacza nie tylko wino, lecz obejmuje wszystkie napoje alkoholowe i środki odurzające powstałe w wyniku fermentacji. Zwolennicy szkoły hanafickiej uważają natomiast, że tylko wybrane napoje można nazwać chamr. Chodzi m.in. o sfermentowany sok z gotowanych i niegotowanych winogron oraz niegotowanych substancji uzyskiwanych z daktyli i rodzynek. Wszystkie szkoły są jednak zgodne co do tego, że muzułmanie, którzy spożywają chamr, łamią prawo, za co grozi im kara chłosty.

Przeciwnicy zakazu argumentują, że Koran i hadisy – poza winem – nie wspominają o innych napojach alkoholowych, dlatego można je zażywać. Zwolennicy powołują się natomiast na hadis ze zbiorów Muslima, który głosi, że „każdy środek odurzający to chamr, a każdy chamr to środek odurzający”.

Na przestrzeni wieków muzułmanie różnie się do tego zakazu odnosili. W początkach islamu przestrzegali go bardzo skrupulatnie, natomiast później zaczęto go lekceważyć. Wino podawano na dworach muzułmańskich władców – zwłaszcza od VIII do X wieku, tzn. w końcowym okresie panowania Umajjadów i pierwszych wiekach dynastii Abbasydów. Wina używali także średniowieczni medycy muzułmańscy do celów leczniczych, mieszając je z ziołami. Było ono również tematem utworów poetyckich, a dla słynnego mistyka Rumiego stanowiło nawet metaforę transcendencji. Do dziś napój ten jest symbolem wiedzy mistycznej dla członków bractw mistycznych. Znany poeta suficki Ibn al-Farid ułożył nawet „Odę do wina” (Al-Chamrijja).

W kategoriach eschatologicznych wino posiada właściwości substancji duchowej. Koran zapewnia muzułmanów, że w ogrodach rajskich znajdują się strumyki wypełnione tym trunkiem. Opłaca się zachować abstynencję na ziemi, aby móc się nim nacieszyć w przyszłości. Również jeden z hadisów głosi, że łamiący w tym względzie prawo nie będą uczestniczyli w radości picia rajskiego trunku.

Współcześni muzułmanie kładą z jednej strony silny nacisk na całkowitą abstynencję od alkoholu, demonstrując w ten sposób odrębność od praktyk niemuzułmańskich. Z drugiej zaś strony spotyka się coraz więcej młodych muzułmanów sięgających po środki odurzające, zwłaszcza w Europie i Stanach Zjednoczonych Ameryki Północnej. Wśród żyjących współcześnie na Zachodzie wyznawców islamu rodzą się wątpliwości, czy wolno im pracować w miejscach, gdzie alkohol jest wytwarzany, sprzedawany i podawany, jak na przykład, w winnicach, gorzelniach, sklepach monopolowych, barach czy restauracjach. Problemem dla nich staje się również przyjmowanie zaproszeń na posiłki, podczas których serwuje się alkohol.

W niektórych krajach muzułmańskich, jak na przykład Turcji, Egipcie czy Jordanii, prawo cywilne reguluje import i sprzedaż alkoholu, ale jego spożycie jest dopuszczalne. Natomiast w tych krajach, gdzie obowiązuje prawo islamskie, absolutny zakaz alkoholu dotyczy w takim samym stopniu muzułmanów, jak i niemuzułmanów. Przykładowo Arabia Saudyjska wprowadziła taki zakaz dla wyznawców islamu w 1929 roku, a dla niemuzułmanów w 1952 roku. W Libii zakaz obowiązuje od 1971 roku, w Sudanie od roku 1983. Podobne zakazy wprowadzono na początku lat osiemdziesiątych w Iranie i Pakistanie, a w latach dziewięćdziesiątych w części Malezji. Całkowitego zakazu alkoholu domagają się działające na całym świecie organizacje muzułmańskie oraz islamskie ruchy fundamentalistyczne.

Współcześnie wino stało się synonimem alkoholu, a abstynencja od napojów alkoholowych urosła do rangi symbolu muzułmańskiej tożsamości.

Pieniężno, październik 2008 r.