Zabytkowy cmentarzy żydowski został odnowiony

Naczelny rabin Polski Michael Schudrich ocenił, że przywrócenie świetności tarnowskiej nekropolii jest wielkim wydarzeniem dla społeczności żydowskiej. "Żydzi tarnowscy byli bardzo ważną społecznością dla polskich Żydów i dla Polski. Ten projekt jest przykładem fantastycznej współpracy Żydów z całego świata z lokalnymi działaczami tu na miejscu, z naszym ulubionym Adamem Bartoszem (przewodniczący Komitetu Opieki nad Zabytkami Kultury Żydowskiej w Tarnowie). To jest znak, jak niemożliwe staje się możliwym, kiedy jest współpraca" - podkreślił.

Na środową rekonsekrację cmentarza przyjechało ponad 40 Żydów z całego świata, których przodkowie spoczywają na tarnowskiej nekropolii. W trakcie uroczystości dwukrotnie odmówiono modlitwę za zmarłych El Male Rachamim - za Żydów pochowanych w Tarnowie oraz wszystkich pomordowanych w Holokauście. Odmówiono też Kadisz.

Prezydent Tarnowa Roman Ciepiela ocenił, że wydarzenie jest dla miasta i jego mieszkańców wyjątkowe. "Stoimy dziś w miejscu, które jest świadectwem kilkusetletniego współistnienia w naszym mieście dwóch społeczności. Żyliśmy razem i było to sąsiedztwo ze wszystkimi swoimi atrybutami" - zaznaczył prezydent i przypomniał, że w 1939 roku tarnowska społeczność żydowska liczyła około 25 tys. osób, stanowiąc blisko połowę mieszkańców miasta, a jej przedstawiciele zajmowali eksponowane stanowiska w lokalnym samorządzie i gospodarce.

"Ten cmentarz jest jednym z wielu przykładów, że pamiętamy naszych sąsiadów sprzed lat, że chcemy żeby ta pamięć była żywa i trwała" - podkreślił Ciepiela.

Adam Bartosz, przewodniczący Komitetu Opieki nad Zabytkami Kultury Żydowskiej w Tarnowie, który zarządza cmentarzem poinformował PAP, że kompleksowy remont nekropolii trwał od 2017 r. Była to najpoważniejsza restauracja w jej historii i jedna z największych renowacji spośród cmentarzy żydowskich w Polsce.

W ramach remontu wykonano fragmenty nowego muru ogrodzenia, zabezpieczono fragmenty oryginalnego muru od strony wschodniej oraz odnowiono oryginalne ogrodzenie metalowe od strony ul. Słonecznej. Renowacji poddano pomnik główny oraz około 100 zabytkowych nagrobków. Ponadto wybudowana została rampa do furtki wschodniej dla wózków inwalidzkich oraz instalacja oświetleniowa.

Remont objął też dom przedpogrzebowy (tzw. teharę) - została tam przygotowana specjalna wystawa, która przybliża odwiedzającym historię nekropolii, tarnowskich Żydów i ich tradycji. Oddzielnym zadaniem była inwentaryzacja ocalałych nagrobków, zakończona dokumentacją ok. 5 tys. inskrypcji.

Całość projektu kosztowała prawie 3 mln zł, z czego najwięcej - 2,24 mln zł pochodziło z dotacji unijnej z Regionalnego Programu Operacyjnego Województwa Małopolskiego. Środki na remont przekazało też Ministerstwo Kultury i Dziedzictwa Narodowego, miasto Tarnów, a także donatorzy prywatni.

Nekropolia żydowska w Tarnowie jest jedną z największych i najstarszych na południu Polski, została założona ok. 1581 r. Na powierzchni 3,2 ha znajduje się ok. 4 tys. zachowanych nagrobków. Najstarszy z nich, z 1677 r., upamiętnia kaznodzieję Chaima, syna Icchaka. Obok tradycyjnych macew na tarnowskim cmentarzu można też odnaleźć nagrobki w bardziej oryginalnych formach - sarkofagów, ściętych trójkątów zwieńczonych sterczynami, obelisków, kolumn.

Szczególnym miejscem jest masowa mogiła zamordowanych Żydów z tarnowskiego getta oraz kwatera wojskowa z okresu I wojny światowej. W 1976 r. żydowski cmentarz został wpisany do rejestru zabytków.

Cmentarz został zdewastowany podczas II wojny światowej, kiedy do umacniania dróg i chodników używano zrabowanych zeń macew.