Siła wiary? Moc wiedzy?

Twórcy ekspozycji przypominają, że strach przed chorobą lub nagłym nieszczęściem towarzyszy człowiekowi od najdawniejszych czasów, a ochrony na przestrzeni wieków poszukiwano w substancjach, przedmiotach i znakach, którym przypisywano magiczną moc odganiania zła. Wystawa przedstawia rolę monet, amuletów, medali i medalików, prezentując ich historię od czasów antycznych po współczesność.

"Z tej szerokiej rzeki dziejów wybraliśmy bardzo wąski nurt, opowiadając wyłącznie o tym, jak rozwijała się medycyna przez kolejne wieki i to w perspektywie tylko tych drobnych przedmiotów. Natomiast wbrew pozorom właśnie te drobne przedmioty dla tego nurtu dziejów były niezwykle istotne, ponieważ ludzie - tacy, jak my dzisiaj, jak my sprzed kilku lat - szukali oparcia, pomocy w rzeczach materialnych, nadając im znaczenie" - opowiedziała podczas konferencji prasowej poświęconej ekspozycji jej kuratorka dr Agnieszka Smołucha-Sładkowska.

Twórcy pokazu przypominają, że już w starożytnym Egipcie wierzono, że amulety mogą zapewnić ochronę przed losowymi nieszczęściami, odpędzać rzucone zaklęcia i uroki. W średniowieczu wiara w moc wizerunków i metali sprawiła, że niektórym obiegowym monetom przypisywano magiczne właściwości. Natomiast w czasach nowożytnych do ochrony przed zarazami zaczęto stosować tzw. krzyżyki przeciwcholeryczne.

Na wystawie zaprezentowano m.in. amulet przeciwcholeryczny ze św. Jerzym z przełomu XVII i XVIII wieku - takich amuletów używano już w czasie epidemii dżumy w Krakowie w 1707 roku. Zwiedzający mogą także powąchać zapach przeciwko zarazie odtworzony przez współczesnego perfumiarza Jakuba Pietrynkę według XVI-wiecznej receptury Macieja Miechowity, a także obejrzeć traktat, w którym znalazł się ten przepis.

"Maciej Miechowita, lekarz Zygmunta III i jeden z najważniejszych humanistów w renesansowym Krakowie napisał traktat o przeciwdziałaniu zarazie. W obrębie tego traktatu podał receptę na wytworzenie zapachu, który miał chronić przed zarazą, ponieważ wierzono, że aby ochronić się przed jakąkolwiek chorobą, trzeba oczyścić powietrze wokół siebie" - wskazała dr Smołucha-Sładkowska.

Znaczenie medali zaczęło się zmieniać wraz z rozwojem nauki. W XIX-wieku, który przyniósł przełomowe odkrycia, takimi przedmiotami upamiętniano działalność lekarzy i zakładanie akademii. Lekarze interesowali się też kolekcjonowaniem monet i medali, co na wystawie oddaje gablota poświęcona lekarzom numizmatykom. Ekspozycję zamyka prezentacja pracy współczesnego artysty Sebastiana Mikołajczaka poświęconej pandemii Covid.

"O tej wystawie zaczęliśmy myśleć kilka lat temu, kiedy jeszcze unosił się wokół nas cień pandemii" - przyznał dyrektor MNK prof. Andrzej Szczerski. Dodał, że jest to pierwszy taki w historii muzeum pokaz przedmiotów związanym z dbaniem o zdrowie. Oprócz medali i monet na wystawie są prezentowane medaliki religijne, odznaki, wpinki, bony apteczne, żetony, a także instrumenty medyczne, rzemiosło artystyczne i starodruki.

Ekspozycję pt. "Siła wiary - Moc wiedzy. Amulety i numizmaty w historii medycyny" można zwiedzać w oddziale MNK Czapscy przy ul. Piłsudskiego 12 w Krakowie od piątku do 12 października 2025 r.(PAP)