Finansowanie Kościołów w Europie

Henryk Przondziono/Agencja GN Witraż w katedrze Notre-Dame w Chartres

W całej Europie istnieją ogólne możliwości finansowania ze środków publicznych działalności religijnej, tak samo jak finansuje się wszelką działalność na rzecz społeczeństwa, która przyczynia się do pomnażania dobra publicznego.

3.5. Włochy

a. Główną cechą systemu włoskiego jest prawo podatnika do przekazania części należnego podatku dochodowego na rzecz uprawnionej wspólnoty wyznaniowej.

Zgodnie z art. 7 konstytucji, w 1984 roku została zawarta umowa z Villa Madama między państwem a Kościołem rzymskokatolickim, zastępująca konkordat laterański z 1929 roku. Umowie towarzyszyło wiele szczegółowych porozumień, wśród nich porozumienie z 1984 roku dotyczące podmiotów kościelnych i kościelnego majątku. Zgodnie z art. 8 ust. 3 konstytucji, umowy zostały także zawarte między państwem włoskim a waldensami, Kościołami chrześcijańskimi Adwentystów Dnia Siódmego, Zborami Bożymi (Kościół zielonoświątkowy), Związkiem Gmin Wyznaniowych Żydowskich, Kościołem Chrześcijan Baptystów i Kościołem luterańskim. W ostatnim czasie inne porozumienia zawarto z włoską Unią Buddyjską, Unią Hinduską, Kościołem apostolskim we Włoszech, Kościołem Jezusa Chrystusa Świętych w Dniach Ostatnich (mormoni) i Włoską Archidiecezją Prawosławną. Kolejne porozumienie, z Chrześcijańską Kongregacją Świadków Jehowy, podpisano w 2000 roku, ale nigdy nie zostało zatwierdzone przez parlament.

Wspólnoty wyznaniowe, które zawarły porozumienie z państwem, cieszą się szczególnym statusem w zakresie kwestii finansowych.

Pozostałe wyznania nadal podlegają przepisom ustawy nr 1159 z 24 czerwca 1929 roku, która stwierdza, że – jeśli chodzi o zwolnienia i ograniczenia podatkowe – religia funkcjonuje na tych samych zasadach co pomoc społeczna i edukacja.

b. Kwota obejmująca 0,8% przychodów z podatku dochodowego jest przeznaczana na różne cele społeczne, religijne lub kulturalne. Podatnik może określić w swojej deklaracji podatkowej, która z poniższych instytucji ma skorzystać z tej części podatku:
• państwo włoskie przy podejmowaniu działań nadzwyczajnych w wypadku głodu na świecie, klęsk żywiołowych, w ramach pomocy uchodźcom i w celu konserwacji zabytków kultury,
• Kościół katolicki w celu zaspokajania potrzeb religijnych ludności, wspierania duchowieństwa, przy podejmowaniu działań socjalnych na rzecz społeczności krajowej lub krajów Trzeciego Świata,
• jedno z wyznań, które zawarły porozumienie z państwem i zdecydowały o przyjęciu niniejszego systemu finansowania (nie zrobili tego na przykład mormoni).

Kwota 0,8% jest rozdysponowana na podstawie sporządzonych deklaracji. Część podatku od osób, które nie zadeklarowały swoich preferencji, jest rozdzielana między innych beneficjentów, proporcjonalnie do wyborów dokonanych przez pozostałych podatników podatku dochodowego.

Na mocy porozumienia z 1984 roku dla członków Kościoła katolickiego i na mocy innych porozumień dla członków innych wspólnot wyznaniowych można odjąć od podstawy opodatkowania darowizny w wysokości do 1032,91 euro, przekazane na rzecz Centralnego Instytutu Wspierania Duchowieństwa lub podobnych instytucji w wypadku innych wyznań.

Istnieje wiele innych form bezpośredniego lub pośredniego finansowania wspólnot wyznaniowych. Na przykład przepisy lokalne przyznają działki pod budowę obiektów kościelnych. Prawo ułatwia najem lub dzierżawę nieruchomości będących własnością państwa przez organizacje religijne za minimalny czynsz. W obu wypadkach nie ma pewności, czy przepisy te mają zastosowanie do wszystkich religii, czy tylko do Kościoła katolickiego i wspólnot wyznaniowych, które podpisały z państwem porozumienie.

Wspólnoty wyznaniowe cieszą się wieloma przywilejami w zakresie opodatkowania. Podstawą prawną jest takie samo traktowanie religii jak pomocy społecznej i edukacji. Podmioty kościelne mają prawo do pięćdziesięcioprocentowej zniżki w podatku od osób prawnych, zwolnienia z podatku spadkowego i podatku od darowizn. Obowiązują także zwolnienia w zakresie podatku od towarów i usług, podatku lokalnego od zbycia nieruchomości gruntowych i innych podatków pośrednich.

Nieruchomości Stolicy Apostolskiej na terenie Włoch i inne nieruchomości są zwolnione z wszelkich podatków i opłat celnych na rzecz państwa oraz innych podmiotów publicznych.

c. Chociaż nie prowadzi się aktywnej debaty na temat finansowania religii, najczęściej dyskutowaną kwestią jest podział środków z części podatku osób, które nie zadeklarowały swoich preferencji (jest to ponad połowa podatników). Niektórzy popierają pomysł, aby ta część środków z podatku wracała do ogólnego budżetu państwa. Taka zmiana miałaby finansowo bardzo duże znaczenie. Inni podkreślają, że brakuje przejrzystości w wykorzystywaniu pieniędzy pochodzących z darowizn lub z odpisu od podatku dochodowego.