Księgi hinduizmu

Upanisady

Upa ni sad— „usiąść obok". Każda z Upanisad zawiera naukę inicjacyjną udzielaną przez jakiegoś guru. Pierwsze z nich zostały spisane między 800 a 600 rokiem przed Chr. Przekazują one tajemną wiedzę o naturze ofiary, bóstwie, kosmosie, życiu i śmierci, drodze zbawienia, którą osiąga się przez gnozę (wewnętrzne poznanie). Pojawiają się nowe nauki. Mówi się o Bramanie, który na wyższym poziomie jest Absolutem i prowadzi do boskiej osoby, Brama. Atman Jest odwieczną i nieśmiertelną zasadą, która ożywia jednostkę. W Upanisadach atman ma za zadanie wyzwolić się z ciała i osiągnąć doskonałe utożsamienie się z Bramanem, co prowadzi go do zbawienia (moksa). Samsara w przeciwieństwie do moksa jest przejściem od jednej egzystencji do drugiej. Karman jest to niezwyciężona siła, która każe narodzić się na nowo w celu zebrania owoców własnych czynów, które są podstawą otrzymania nagrody. Transmigracja trwać będzie tak długo, dopóki nie wyczerpie się siła karmana.
Brahmanizm (braminizm) związany z Upanisadami kładł nacisk na dwojaką naukę: z jednej strony brahman-atman, czyli zbawienie przez próbę utożsamienia się z Brahmanem w doświadczeniu ekstazy; z drugiej strony karman-samsara, to znaczy wpływ uczynków na łańcuch istnień oraz na wyzwolenie i zbawienie. Atman czyni z człowieka istotę nieśmiertelną, która w doświadczeniu ekstazy powinna dojść do Brahmana. Człowiek pozostaje wolny, gdy chodzi o jego własne czyny, zaś jego przyszłe życie zależy od wyborów, jakich dokonuje, ponieważ każdy dobry czyn warunkuje zbawienie. Jeśli człowiek działa zgodnie z dharma, wówczas przekształca świat. W ten sposób Upanisady wypracowały etykę odpowiedzialności. Ekstaza wyczerpuje moc karmana, zatrzymując transmigrację i dokonuje połączenia atmana z Brahmanem. Tak człowiek wchodzi w boską rzeczywistość.