Zakazy dotyczące hazardu i spożywania potraw

  Sony Side Up!/www.flickr.com (CC) Uprawianie hazardu jest w islamie zabronione. Podstawą tego zakazu są niektóre hadisy (opowieści z życia Mahometa) oraz wersety Koranu. Te ostatnie odnoszą się w zasadzie „tylko” do gry w strzały (tzw. majsir), ale prawnicy muzułmańscy wykorzystali je do zakazania hazardu w ogóle. I nie chodzi tylko o takie gry, jak: poker, ruletka czy kości. Przepisy prawa muzułmańskiego zakazują wszelkich zakładów hazardowych, a nawet spekulacji giełdowych. Do hazardu odnoszą się – podobnie jak w przypadku alkoholu – wersety piątej sury Koranu, które głoszą: „O wy, którzy wierzycie! wino, majsir, bałwany i strzały wróżbiarskie – to obrzydliwość wynikająca z dzieła szatana. Unikajcie więc tego! Być może, będziecie szczęśliwi! Szatan chce tylko rzucić między was nieprzyjaźń i zawiść przez wino i majsir i odwrócić was od wspominania Boga i od modlitwy. Czyż wy nie zaprzestaniecie!” (5,90-91).

Koran mówi o majsir, czyli o znanej już w okresie przedislamskim i popularnej wśród Arabów grze w strzały. Polegała ona na tym, że siedmiu uczestników oznaczało swoje strzały, po czym wkładano je do worka lub pojemnika. Do nich dodawano jeszcze trzy nieoznaczone strzały, które następnie mieszano i pojedynczo wyjmowano. Przegrywał ten, którego strzały nie wylosowano. Ponieważ grano przede wszystkim o wielbłąda, pechowiec musiał za niego zapłacić. Jeśli trafiło na biednego, oznaczało to dramatyczną sytuację dla całej rodziny. Ważnym elementem gry były też prośby zanoszone do lokalnego bóstwa. Pogańskie praktyki i zubożenie określonej grupy społecznej wpłynęło na bezkompromisowe egzekwowanie koranicznego zakazu.

W islamie panuje powszechna opinia, że hazard przeszkadza w wypełnianiu religijnych obowiązków. Słynny prawnik Asz-Szafi’i głosił nawet, że „prawdziwy muzułmanin nie oddaje się żadnej grze. Ponieważ jest to zajęcie dla kobiet i dzieci, mężczyźnie ono po prostu nie przystoi”. Osoby, które z pasją oddawały się grom, uznawane były w tradycji muzułmańskiej za niewiarygodne i nie mogły występować przed sądem w roli świadka. W niektórych krajach, jak na przykład Iranie czy Arabii Saudyjskiej, obowiązują ostre restrykcje za uprawianie hazardu. Mimo zakazu, gry były i są wśród muzułmanów bardzo popularne.

Obok zakazu uprawiania hazardu istnieją w islamie również restrykcje, które dotyczą spożywania niektórych potraw. Koran naucza muzułmanów, żeby dziękowali Bogu za to, czym ich obdarzył i jedli „z tego, co jest na ziemi dozwolone i dobre” (2: 168, 6,114). Natomiast to, czego muzułmanom spożywać nie wolno, opisane jest w sposób następujący: „Zakazane wam jest: padlina, krew i mięso świni; to, co zostało poświęcone na ofiarę w imię czegoś innego niż Boga; zwierzę zaduszone, zabite od uderzenia, zabite na skutek upadku, zabite na skutek pobodzenia i to, które pożerał dziki zwierz – chyba że daliście je zabić według rytuału – i to, co zostało ofiarowane na kamieniach.” (2, 173).

Bardziej rozbudowane zakazy dotyczące potraw znajdują się w sunnie, czyli w tradycji muzułmańskiej. Znajdziemy tam całą gamę zwierząt, których muzułmanom spożywać nie wolno. Należą do nich na przykład zwierzęta pociągowe i domowe (koń, osioł, kot, pies), dzikie i drapieżne (lew, szakal, wilk, lis), a także małpy oraz płazy (wąż, żaba) i niektóre ptaki (sęp, wrona).

Ponieważ krew jest postrzegana w islamie jako pierwiastek życia, zakazuje się wyznawcom spożywania jej w jakiejkolwiek formie. Już w VII wieku Mahomet potępił znany w Arabii przedmuzułmańskiej zwyczaj spożywania smażonej krwi zwierzęcej. Szczególne miejsce w Koranie zajmuje zakaz odnoszący się do wieprzowiny (5,3; 6,145). Przejęty z religii bliskowschodnich, głównie od Żydów i Fenicjan, zakaz ten ma charakter religijny i estetyczny. Bezpośredni kontakt z mięsem wieprzowym lub jego pochodnymi produktami sprawia, że – według tradycji muzułmańskiej – dana osoba staje się nieczystą. Odcinając się od praktyk, w których poganie używali wieprzowiny do składania ofiar, wyznawcy islamu wyrażali w ten sposób swą odrębność. Poza tym w opinii muzułmanów, produkty pochodzenia wieprzowego są niezdrowe i niehigieniczne, ponieważ zawierają bakterie i pasożyty (głównie trychinę), które są przyczyną wielu groźnych chorób.

W praktyce oznacza to, że zakaz nie ogranicza się tylko do mięsa wieprzowego, ale obejmuje także produkty pochodne. Robiąc zakupy, wielu muzułmanów uważnie wczytuje się w umieszczany na etykietce skład, aby upewnić się, że nie zawiera on pochodnych wieprzowiny. Niektóre meczety rozdają nawet listy z nazwami produktów, których należy unikać. Jednak wielu żyjących na Zachodzie wyznawców islamu uważa tego typu inicjatywy za przesadzone i zbędne.

Muzułmanom dodatkowo nie wolno spożywać mięsa takich zwierząt, które zostały zabite z pominięciem przepisów islamskiego prawa. W rytualnym uboju nad każdym zabitym zwierzęciem należy wypowiedzieć formułę „W imię Boga...” lub „Bóg jest największy”, czemu powinno towarzyszyć przekonanie, że życie wraca do stwórcy. Zwierzę należy zwrócić w stronę Mekki, a następnie nożem podciąć mu gardło i zadbać o to, by całkowicie wyciekła z niego krew. Muzułmanie starają się spełnić wszystkie warunki, żeby pochodzące z uboju mięso było określane jako halal, tzn. dozwolone do spożycia. (Halal jest muzułmańskim odpowiednikiem koszernego w judaizmie).

Mimo istniejących zakazów prawo muzułmańskie zezwala jednak na spożywanie zakazanych pokarmów w szczególnych sytuacjach. Na przykład w czasie klęsk żywiołowych i głodu muzułmanie mogą sięgać nawet po wieprzowinę. Uczeni muzułmańscy powołują się tu na werset Koranu, który mówi, że „Bóg nie nakłada na duszę niczego więcej nad jej możliwości” (2,286) oraz, że „nie będzie miał grzechu ten »kto został do tego zmuszony«” (2,173). Islam zezwala też na polowanie, ale pod warunkiem, że jego celem jest zdobycie pożywienia, a nie zabawa.

Muzułmanom zawsze wolno jeść rybę, niezależnie od sposobu, w jaki została złowiona. Dlatego, podejmując muzułmańskich gości, bez problemu możemy serwować im dania rybne. W ten sposób możemy być pewni, że nikogo nie wprowadzimy w zakłopotanie, ani też nie przyczynimy się do łamania obowiązujących zakazów.

Pieniężno, listopad 2008 r.